Formułowanie wymagań edukacyjnych – jak to zrobić?

Punktem wyjścia do formułowania wymagań jest podstawa programowa wyznaczająca cele kształcenia, osiągnięcia uczniów oraz zakres treści, których realizacja pozwoli je osiągnąć. Określa ona precyzyjnie, czego szkoła jest zobowiązana nauczyć ucznia o przeciętnych uzdolnieniach na każdym etapie kształcenia.

Opisuje wymagania, obowiązkowy zakres treści programowych i umiejętności oczekiwanych od uczniów na zakończenie kolejnych etapów kształcenia. W języku wymagań ogólnych sformułowane są cele kształcenia, a w języku wymagań szczegółowych treści nauczania oraz oczekiwane umiejętności uczniów. Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobędzie w szkole będą efektem kształcenia.

Obowiązkowe elementy programu nauczania

Znając cel kształcenia i treści nauczania nauczyciel sam podejmuje decyzje w sprawie programu nauczania. Przepisy wskazują mu:

  • czym powinien się różnić program od podstawy programowej,
  • niezbędne elementy, które muszą być zawarte w programie (cele, treści, sposoby osiągania celów, opis osiągnięć, kryteria i formy oceny),
  • podstawowe kryterium jakości programu (zgodność z podstawą, poprawność merytoryczna i dydaktyczna).

Zaproponowany przez nauczyciela program powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony oraz wskazywać, w jaki sposób nauczyciel zamierza osiągnąć założone cele. Muszą się w nim znaleźć informacje o sposobie organizacji procesu nauczania w klasie, w której prowadzi zajęcia edukacyjne.

Wymagania edukacyjne wynikają z przyjętego programu nauczania

Z przyjętego do realizacji programu nauczania powinny wynikać wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych.

Stanowią one istotny element oceniania wewnątrzszkolnego kreślonego w statucie szkoły. Mogą być w nim przyjęte ogólnoszkolne zasady formułowania wymagań, które każdy nauczyciel powinien uwzględniać przy opracowywaniu wymagań przedmiotowych.

Różne modele budowania wymagań edukacyjnych

Budowanie wymagań edukacyjnych może odbywać się według różnych modeli, np.:

wielopoziomowego, obejmującego wymagania

  • konieczne,
  • podstawowe,
  • rozszerzające,
  • dopełniające,
  • wykraczające.

Konsekwencją wyboru modelu wielopoziomowego jest budowanie obszernego rejestru szczegółowych wiadomości i umiejętności przypisanym ocenom szkolnym.

trzypoziomowego, obejmującego wymagania:

  • podstawowe,
  • rozszerzające,
  • dopełniające,

dwupoziomowego, obejmującego wymagania:

  • podstawowe,
  • ponadpodstawowe,

Można ustalić zakresy wymagań na poszczególne oceny, np. dopuszczający – wymagania konieczne (K), dostateczny – wymagania podstawowe (P), dobry – wymagania rozszerzające (R), bardzo dobry – wymagania dopełniające (D), celujący – wymagania wykraczające (W).

Największe znaczenie mają wymagania podstawowe, które stanowią znaczną część wymagań zawartych w treści programu nauczania. Od nich zależy poprawność sformułowania wymagań na wszystkie oceny szkolne. Ustalanie wymagań należy rozpoczynać od oceny dostatecznej, wyznaczającej granicę między pozytywnymi i negatywnymi wynikami.

6 etapów budowania wymagań edukacyjnych

Autorzy wielu opracowań poświęconych wymaganiom edukacyjnym proponują budowanie ich wg następujących etapów:

  • dobór i zakres treści kształcenia,
  • sformułowanie celów operacyjnych,
  • określenie kategorii celów,
  • przyjęcie kryteriów i liczby poziomów formułowanych,
  • wyodrębnienie wymagań (np. podstawowych i ponadpodstawowych odpowiadających osiągnięciom uczniów na stopnie szkolne),
  • sprawdzenie hierarchiczności wymagań.

Formułowanie wymagań rozpoczyna się od doboru treści nauczania do poszczególnych stopni szkolnych. Przy projektowaniu wymagań należy kierować się ustalonymi kryteriami wyboru treści z programu nauczania.

Wymagania na stopień wyższy muszą mieścić się w wymaganiach na stopień niższy.

Wymagania edukacyjne stanowią podstawę do ustalenia ocen klasyfikacyjnych.

Dobrze sformułowane wymagania edukacyjne powinny być podstawą do ustalenie ocen klasyfikacyjnych dla uczniów podczas klasyfikacji śródrocznej i rocznej.

Oceniając osiągnięcia edukacyjne ucznia nauczyciel powinien rozpoznawać poziom i postępy w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanego przez niego programu nauczania uwzględniającego tę podstawę.

 

Anna Kozimor-Cyganik