„Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech,
łza, rumieniec dla wychowawcy.
Nie ma objawu bez znaczenia.
Trzeba notować i zastanawiać się nad wszystkim,
odrzucać co przypadkowe,
łączyć co pokrewne, szukać kierujących praw…”
Janusz Korczak
Jestem nauczycielką od ponad 20 lat. Na swojej drodze zawodowej miałam do czynienia z pracą w przedszkolu i szkole podstawowej. Od 15 lat pracuję w szkole integracyjnej. To specyficzne miejsce pokazało mi, jak ważną rolę odgrywa pomoc psychologiczno-pedagogiczna. Zrozumiałam, że dla dobra dzieci i ich rodziców wzajemne zrozumienie ich potrzeb i poszanowanie każdej ze stron może zdziałać wiele dobrego, ale wymaga to wielu starań. Współpraca na linii nauczyciel-dziecko-rodzic będzie się dobrze układała tylko wtedy, kiedy nauczyciele będą umieli rozpoznać potrzeby swych uczniów i udzielić im odpowiedniego wsparcia.
Według mnie, kluczem do sukcesu jest uświadomienie rodzicom, że działania szkoły dają konkretne korzyści ich dzieciom.
Myśl Janusza Korczaka nabiera szczególnego znaczenia w kontekście tych zadań nauczycieli, które dotyczą rozpoznawania potrzeb i możliwości uczniów. Zwraca uwagę na konieczność wnikliwej, systematycznej obserwacji uczącego się, łączenia wszystkich zaobserwowanych symptomów, w celu dokonania rzetelnej diagnozy. Bazę informacji tworzą wszyscy pracownicy szkoły, prowadząc bieżącą obserwację pedagogiczną w różnych sytuacjach szkolnych, co gwarantuje wieloaspektowe rozpoznanie potrzeb i możliwości uczącego się. Obserwacja pedagogiczna, zapewnia bezstresowe dla ucznia pozyskiwanie danych. Diagnoza prowadzona w przedszkolu, szkole lub placówce pozwala na ustalenie czynników sprawczych (rozwojowych, edukacyjnych i środowiskowych), mających wpływ na funkcjonowanie ucznia.
Wychodząc naprzeciw potrzebom dzieci i młodzieży, mających problem z funkcjonowaniem w przedszkolu, szkole, placówce, a także ich rodziców oraz szeroko pojmowanego środowiska oświatowego, Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło szereg zmian w prawie, których głównym celem jest zapewnienie uczniom z różnymi potrzebami edukacyjnymi wszechstronnego wsparcia.
Zaproponowane rozwiązania prawne zachowują dotychczasowe ustalenia dotyczące organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania kształcenia specjalnego i indywidualnego obowiązkowego rocznego wychowania przedszkolnego oraz indywidualnego nauczania. Jednak, aby udzielane wsparcie było skuteczniejsze, przepisy w istotny sposób zostały doprecyzowane.
Zasadniczą zmianą, w porównaniu z dotychczasowym funkcjonującym stanem prawnym, jest umożliwienie zróżnicowanego i dostosowanego do potrzeb dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – podejścia do organizacji kształcenia i pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
W celu lepszego wspierania potencjału rozwojowego dziecka, ucznia lub wychowanka i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym, poszerzony został zakres obserwacji prowadzonych przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych oraz specjalistów – o rozpoznanie czynników środowiskowych, które wpływają na funkcjonowanie dziecka, ucznia lub wychowanka w różnych placówkach.
Podkreślona została w tym zakresie szczególna rola nauczycieli, wychowawców grup, którzy w środowisku przedszkolnym czy szkolnym najtrafniej mogą zaobserwować pierwsze symptomy trudności dziecka, ucznia lub wychowanka. Dodatkowo, wśród tych potrzeb dzieci i młodzieży, które stanowią podstawę do objęcia ich pomocą psychologiczno-pedagogiczną, wskazano na zaburzenia zachowania lub emocji, deficyty kompetencji i zaburzeń sprawności językowych.
Lista podmiotów mogących wspierać właściwą organizację kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi poszerzona została o placówki zajmujące się ochroną zdrowia, zwłaszcza zdrowia psychicznego, o organizacje pozarządowe, instytucje działające na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży oraz uzupełnione zostały dotychczasowe formy współpracy przedszkola, szkoły i placówki z poradnią psychologiczno-pedagogiczną.
Wprowadzone zostały rozwiązania mające na celu umożliwienie, w większym niż do tej pory stopniu, indywidualizacji kształcenia w szkole – dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Na podstawie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego wskazano możliwość takiej organizacji zajęć edukacyjnych, aby część lub wszystkie zajęcia były prowadzone w formie indywidualnej lub w mniejszej grupie (do 5 uczniów).
Dla uczniów, którzy mogą chodzić do szkoły, ale z uwagi na przebieg choroby czy leczenie potrzebują, aby część ich zajęć była prowadzona w formie indywidualnej, przewidziano możliwość określenia zindywidualizowanej ścieżki kształcenia na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Wprowadzone rozwiązania wskazują jednocześnie, że priorytetem działań przedszkoli i szkół powinno być dążenie do pełnego, rzeczywistego włączenia i integracji dziecka lub ucznia niepełnosprawnego z rówieśnikami przez indywidualne wspieranie go podczas zajęć z klasą, likwidowanie barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie dziecka w grupie rówieśniczej i pełne uczestnictwo w życiu przedszkola lub szkoły.
Magdalena Słobodzin-Wald – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Instytut Kształcenia EKO-TUR, Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli
