Jak opracowywać programy wychowawcze i interwencyjne

Dobierając działania profilaktyczne musimy przede wszystkim wzmacniać czynniki chroniące takie jak:

• poczucie przynależności ucznia do własnej rodziny,
• posiadanie autorytetów,
• odnoszenie sukcesów w nauce,
• poczucie przynależności do pozytywnej grupy rówieśniczej,
• rozwój duchowy,

Ponadto wszelkie działania i programy profilaktyczne, aby efektywnie odpowiadać na zapotrzebowania społeczności szkolnej powinny:

• posiadać rzetelną ewaluację, najlepiej odroczoną, która wskazuje na efektywność  podejmowanych działań, a nie stopień zadowolenia odczuwany po ich przeprowadzeniu,
• być odpowiedzią na potrzeby społeczności szkolnej, ujawnione podczas diagnozy oraz ewaluacji,
• być oparte o rzetelną wiedzę, nie straszyć i nie wywoływać skrajnych emocji,
• angażować co najmniej przedstawicieli trzech grup społeczności szkolnej:
  – uczniów,
  – rodziców,
  -nauczycieli,
• trwać w czasie, co najmniej sześć tygodni.
• być prowadzone przez doświadczonych trenerów najlepiej w sposób kaskadowy. Umożliwiający nauczycielom nabycie dodatkowych umiejętności oraz poznanie podopiecznych i ich rodziców, w sytuacjach innych niż w systemie lekcyjno-klasowym. 

Procedury interwencyjne

Każda szkoła, zgodnie z Ustawą o Przeciwdziałaniu Narkomanii z dnia 9 czerwca 2012r. Dz.U. z 2012 poz. 124, jest zobowiązana do posiadania, opracowanych przez nią działań interwencyjnych. W praktyce szkolnej powinny one obejmować wszystkie sytuacje kryzysowe, które mogą dotknąć daną placówkę oświatową. Stanowią one załącznik do Szkolnego Programu Profilaktyki i uwzględniają poziom edukacji reprezentowany przez daną szkołę, położenie placówki, potrzeby oraz możliwości lokalnej społeczności w tym zaplecza pomocowego.

Do procedur, które powinna posiadać każda szkoła należą:

• Sytuacja, kiedy uczeń przejawia zachowania świadczące o demoralizacji w tym:
  – łamanie norm społecznych (między innymi zachowania prowokacyjne wobec nauczycieli),
  – brak realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki (ponad 51% nieusprawiedliwionych nieobecności),
  – uprawianie nierządu,
  – picie alkoholu, palenie papierosów, bądź używanie innych środków w celu wprowadzenia się w stan nietrzeźwości,
  – uprawianie włóczęgostwa,
  – czyny karalne bądź zabronione (wszczynanie bójek, drobne kradzieże, wymuszenia itp.)
  – przynależność do grup o charakterze przestępczym.

Ponadto każda szkoła powinna mieć opracowany plan działania w sytuacji kiedy:

• Uczniowie dopuszczą się aktu przemocy, zarówno fizycznej, psychicznej jak i werbalnej wobec członków społeczności szkolnej. Powinna ona uwzględniać podejmowane działania zarówno wobec sprawcy, jak i ofiary agresji.
• Postępowania wobec ucznia, będącego pod wpływem substancji psychoaktywnej, w tym również leków, środków wziewnych, roślin halucynogennych, „dopalaczy”.
• Potrzeby przeszukania zawartości plecaka oraz zawartości kieszeni ucznia, kiedy istnieje podejrzenie posiadania przez niego substancji zabronionych, niebezpiecznych lub przywłaszczonych.
• Na terenie szkoły zostaje znaleziona substancja niebezpieczna dla zdrowia członków społeczności szkolnej, lub zabroniona (narkotyki, broń itp.)

Zgodnie z nową Ustawą o Przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie Dz.U. z 2005 nr 180 poz. 1493 z póź. zmianami, obowiązkiem każdej szkoły jest posiadanie procedury, omawiającej sposób postępowania przedstawicieli szkoły w sytuacji ujawnienia w rodzinach uczniów przejawów przemocy. Nauczyciele powinni zwrócić uwagę na wszelkie jej oznaki, wskazujące zarówno na przemoc: fizyczną, psychiczną, ekonomiczna, werbalną jak i seksualną.

Procedura tak zwanej „Niebieskiej Karty” musi uwzględniać:

• zebranie informacji o zaobserwowanym zjawisku;
• przeprowadzenie rozmowy z osobą poszkodowaną, rodzicem, dzieckiem;
• udzielenie wsparcia emocjonalnego oraz prawnego;
• współpracę z Gminnym Zespołem  Interpersonalnym.

Ponadto każda szkoła ponadpodstawowa powinna mieć opracowaną procedurę, która przewiduje działania wobec uczennicy będącej w ciąży.

Działania naprawcze

 Zgodnie z Rozporządzeniem MEN o pomocy psychologiczno-pedagogicznej, każdy uczeń wobec którego została wszczęta procedura interwencyjna, musi być objęty planem działań wspierających. Na wniosek wychowawcy klasy lub innego członka Rady Pedagogicznej, dyrektor tworzy dla niego zespół, który składa się:

• ze wszystkich uczących go nauczycieli,
• specjalistów wspierających ucznia,
• jego rodziców.

Na wniosek:

• dyrektora do zespołu może być włączony przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej,
• rodziców, inny specjalista nie będący przedstawicielem szkoły.

Zespół dokonuje wspólnie rozpoznania przyczyn dysfunkcji i opracowuje program naprawczy, który zawiera w planie działań wspierających. Karta indywidualnych potrzeb ucznia, jest nieodłącznym dokumentem, który powinno posiadać każde dziecko objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną.

Wszelkie działania profilaktyczne, interwencyjne oraz naprawcze w szkole powinny być przedmiotem ewaluacji wewnętrznej, corocznie prowadzonej w ramach realizacji Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego Dz.U. z 2009 nr 168 poz. 1324. Dobrym sposobem, oszczędzającym czas oraz dającym rzetelny obraz sytuacji, w jakiej pozostaje szkoła jest przeprowadzenie ewaluacji wewnętrznej metodą „Profil szkoły”. Angażuje ona przedstawicieli wszystkich członków społeczności szkolnej oraz daje możliwość skonfrontowania poglądów oraz stanowisk na temat bezpieczeństwa w placówce.