O czym powinien pamiętać nauczyciel
Projekt edukacyjny na stałe wpisał się w pracę szkoły, szczególnie teraz, gdy jest zalecanym sposobem realizacji treści nowej podstawy programowej w szkole podstawowej.
Zadaniem nauczyciela jest towarzyszenie uczniom na poszczególnych etapach pracy nad projektem poprzez pomoc w poszukiwaniu sposobów (metod) rozwiązania postawionego problemu oraz w planowaniu działań i organizowaniu pracy zespołowej. Czasami także, jeszcze przed rozpoczęciem samodzielnych działań, konieczne będzie dokonanie przez nauczyciela odpowiedniego wprowadzenia w problematykę projektu.
W projekcie rolą nauczyciela jest:
• pomoc poprzez postawienie ciekawego i wartościowego z edukacyjnego punktu widzenia problemu,
• zaproponowanie rozwijającego zadania,
• inspirowanie do myślenia i działania przy pomocy odpowiedniej informacji zwrotnej i pytań.
Kompetencje nauczyciela podejmującego pracę metodą projektów
Czy pracując metodą projektu nauczyciel może spotkać się z jakimiś nieoczekiwanymi trudnościami? Jest to oczywiście możliwe i właśnie temu powinien zapobiec, między innymi poprzez odpowiednie przygotowanie ucznia. Do tego jednak powinien posiadać określone kompetencje. Są to:
• dobra znajomość procedury projektu,
• rozumienie swojej roli w projekcie i dostosowanie stylu pracy do wymogu samodzielności ucznia,
• umiejętności psychologiczne – pozytywny stosunek do siebie i ucznia, umiejętność budowania zespołów z przypadkowej grupy uczniów, umiejętność motywowania, komunikacji, poczucie empatii, asertywność,
• znajomość zagrożeń w pracy nad projektem.
Metoda projektu powoduje zatem konieczność zmiany tradycyjnej roli nauczyciela. Nauczyciel w ujęciu tradycyjnym jest raczej osobą dominującą, jest głównym źródłem informacji, pracuje, co niestety jeszcze się czasami zdarza, metodami podającymi, mało zostawiając miejsca na aktywność i samodzielność uczniów. Zmiana roli idzie w kierunku organizatora samodzielnego uczenia się uczniów. Nauczyciel staje się dyskretnym przewodnikiem. Ingeruje tylko w naprawdę wymagających tego momentach. Zdecydowanie większa aktywność przypada teraz na ucznia. Ten styl kierowania pracą ucznia różni się zatem wyraźnie od tradycyjnego. Nie znaczy to, że należy zapomnieć o tradycyjnym uczeniu. Nowe staje się jednak przeważające.
A więc nowa rola nauczyciela – czy nadal jest tylko ekspertem wiedzy? Z pewnością nie. Jest także
• przewodnikiem (planuje zajęcia, dobiera strategie dydaktyczne),
• diagnostą (ma śledzić, porównywać osiągnięcia, identyfikować potrzeby),
• menadżerem (tworzy odpowiednie środowisko, odpowiednią przestrzeń do pracy),
Kluczem do sukcesu w metodzie projektu jest przekonanie uczniów, żeby przejęli odpowiedzialność za wykonywanie zadań określonych w projekcie. Pamiętajmy – nauczyciel nie powinien być jedynym ekspertem w danej dziedzinie i „podawaczem wiedzy”.
Z jakimi trudnościami może spotkać się nauczyciel w trakcie realizacji projektu?
• Uczeń nie potrafi określić tematu
Uczeń, który nie miał okazji do dostosowania i formułowania problemów, będzie miał spore trudności z wyborem, a nawet z określeniem swojego tematu.
• Uczeń nie umie rozwiązywać problemów
Jeśli uczeń do tej pory rzadko spotykał się z sytuacjami problemowymi, to nie zna ani etapów rozwiązywania problemów ani technik. Nie wie, jak przystąpić do pracy.
• Uczeń nie potrafi posługiwać się informacją
Uczeń nie wie, jakich informacji mu potrzeba do realizacji projektu, ani nie potrafi ich zdobywać. Najwięcej kłopotów może mieć wówczas, gdy trzeba zdobywać informacje przez ankiety, wywiady, wejście np. do banku czy innej instytucji.
• Uczeń czuje się przytłoczony zadaniem
Stan ten występuje najczęściej wtedy, gdy uczeń zda sobie sprawę z ogromu stojących przed nim zadań związanych z realizacją projektu, a nie rozplanował jeszcze pracy. Może też wystąpić w przypadku, gdy uczeń nie docenia swoich możliwości.
• Uczeń nie potrafi pracować w zespole
Projekt grupowy wymaga umiejętności organizacji pracy, podziału zadań, sprawnego porozumiewania się, współpracy. Brak tych umiejętności powoduje nieporozumienia między członkami zespołu, brak rytmiczności pracy, nierównomierne obciążenie pracą wszystkich realizujących projekt czy niewłaściwy podział ról (np. dwóch liderów).
• Trudności materiałowe i techniczne
Jeśli można je przewidzieć, są do uniknięcia. Dużo zależy tu od umiejętności analizy zadania pod kątem możliwości technicznych i materiałowych. Najniebezpieczniejsze jednak dla realizacji projektu są te, których przewidzieć się nie uda.
„Dekalog” nauczyciela pracującego metodą projektu
• wspiera, a nie wyręcza swoich uczniów,
• pozwala uczniom poczuć się „właścicielami” wykonywanego projektu,
• pobudza ich do rozwijania swoich zainteresowań,
• zachęca do twórczego rozwiązywania problemów,
• zachęca do korzystania z różnych źródeł informacji,
• stwarza możliwości do dyskusji i negocjowania proponowanych rozwiązań,
• zachęca do analizy popełnionych błędów i wyciągania z nich wniosków na przyszłość,
• pamięta, że efekt pracy uczniów nie musi być całkowicie zbieżny z jego początkowym wyobrażeniem,
• pomaga uczniom rozwiązywać pojawiające się problemy i konflikty w grupie,
• współpracuje z innymi nauczycielami, gdyż każdy projekt, nawet przedmiotowy, ma pewien wymiar interdyscyplinarny.
Pamiętajmy, projekt to nie tylko zadanie do wykonania, to może być fajna przygoda, z której nie tylko uczniowie będą mieć przyjemność. A więc – powodzenia…
