Jednym z podstawowych narzędzi nauczyciela, w rozpoznawaniu przemocy w klasie, czy w szkole jest obserwacja. Narzędzie pozornie proste, jednak w przeładowanych liczebnie szkołach często trudne do skutecznego stosowania. Niemniej obserwacja właśnie pozwala na zauważenie, czy zdiagnozowanie pierwszych oznak zmian zachowania uczniów, nastroju panującego w klasie, czy składu grup rówieśniczych. Niepokojące sytuacje, które powinny zwracać naszą uwagę zawsze, to wszelkie zmiany zachowania uczniów, nie będące chwilowymi, związanymi choćby z obniżeniem nastroju, czy słabszym momentem w ciągu dnia, czy tygodnia. Zwracajmy uwagę na osoby osamotnione, wycofane, spóźniające się do szkoły czy na lekcję, szukające swoich rzeczy, spędzające przerwy osobno, będące obiektem kpin, poszturchiwane w różnych sytuacjach.
Wśród oznak rozpoznania mobbingu w szkole można wymienić, choćby:
ü Przezywanie, upokarzanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, zastraszanie, zakrzykiwanie, grożenie;
ü Zaczepianie, popychanie, szturchanie;
ü Dzieci takie wciąganie w kłótnie i bójki, w których są stroną słabszą, nie bronią się, lecz próbują uciec lub się wycofać (często płacząc);
ü Zabieranie przyborów szkolnych, ubrań, pieniędzy i innych rzeczy;
ü Siniaki, zadrapania, podarte ubrania;
ü Spóźnianie się do szkoły, do klasy po przerwie;
ü Zmiana drogi do domu lub do szkoły, żeby ominąć prześladowców;
ü Częste szukanie swoich rzeczy;
ü Zgłaszanie objawów psychosomatycznych (bóle brzucha, głowy);
ü Samotne spędzanie przerw; wykluczenie z grupy;
ü Nasilona niepewność, nerwowość;
Przykładowe oznaki przemocy rówieśniczej pozwalające rodzicom rozpoznać to zjawisko u dzieci:
ü Wracanie do domu w podartych ubraniach, zniszczone rzeczy;
ü Brak odwiedzin kolegów; brak zaproszeń na urodziny;
ü Lęk przed szkołą – np.: oporne wychodzenie do szkoły;
ü Uskarżanie się na objawy psychosomatyczne – bóle głowy, bóle brzucha;
ü Kłopoty ze snem;
ü Częste prośby o pieniądze lub ich kradzież w domu;
Przykładowe cechy charakteryzujące sprawców przemocy[1]:
ü Łatwo się irytują, szydzą z innych, celowo mówią rzeczy, które mogą kogoś zranić,
ü grożą, wyśmiewają się, popychają innych, szturchają, biją, znęcają się, niszczą cudze rzeczy.
ü Mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych, chętnie uciekają się do przemocy i groźby, dążą do realizacji swojej woli za wszelką cenę. Chełpią się swoją faktyczną lub wyimaginowaną władzą nad pozostałymi uczniami.
ü Są porywczy, impulsywni, cechuje ich niski próg frustracji, mają trudności z przystosowaniem się do panujących norm i zasad. Aby osiągnąć korzyści, chętnie oszukują.
ü Ogólnie są zbuntowani, nieposłuszni i agresywni.
ü Sprytnie wykręcają się z trudnych sytuacji.
ü Mają opinię twardych. Nie współczują dręczonym uczniom. Mają dość wysokie mniemanie o sobie.
ü Stosunkowo wcześnie zaczynają łamać normy prawne i społeczne.
[1] Stanisław Orłowski, Mobbing i bullying w szkole: charakterystyka zjawiska i program zapobiegania.
