Rozwój zawodowy człowieka to nieodłączny element dojrzewania jego osobowości, a więc można powiedzieć, że przygotowanie do pełnienia funkcji zawodowych zaczyna się już w przedszkolu i trwa przez całe nasze życie. Stąd zapewne pomysł, aby preorientacja zawodowa stała się ważnym obszarem działań każdego przedszkola, podejmowanych przez nauczycieli przy współudziale rodziców i ukierunkowanych na zbliżanie dzieci do środowiska pracy.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego określa, że dzieci w przedszkolu powinny przede wszystkim odkryć, co tak naprawdę lubią robić i co je szczególnie interesuje. Dzieci w tym wieku bardzo mocno identyfikują się z najbliższymi osobami w rodzinie, wzorują się na nich i naśladują, m.in. gesty, miny, sposób mówienia czy wykonywania różnych czynności. Dlatego naturalną sytuacją będzie poznanie w pierwszej kolejności zawodów wykonywanych przez mamę, tatę, babcię lub dziadka.
Rozmowa o wykonywanym zawodzie, o codziennych czynnościach związanych z pracą, o wykorzystywanych narzędziach, sprzętach czy przyborach, będzie z pewnością szalenie interesująca dla dziecka. Jeśli będzie temu towarzyszyć pokaz i praktyczny przykład działania dorosłego oraz możliwość podjęcia próby samodzielnego wykonania jakiejś czynności przez dziecko, to będzie to idealna sytuacja edukacyjna rozwijająca szereg kompetencji kluczowych u dziecka.
Zadaniem przedszkola będzie natomiast poszerzenie katalogu zawodów, z którymi dziecko będzie miało okazję się zetknąć, aby poznać świat zawodów i rynku pracy. Organizowanie wycieczek do zakładów lokalnych przedsiębiorców, zapraszanie do przedszkola osób prezentujących ciekawe zainteresowania i profesje, wykorzystywanie innych, nowoczesnych źródeł informacji o różnorodnych zawodach, pozwoli dzieciom poszerzyć wiedzę i doświadczenia w tym zakresie.
Z całą pewnością rozwiną się ich kompetencje językowe i łatwiej będzie dzieciom odpowiedzieć na pytanie – kim chciałyby zostać w przyszłości. Odgrywanie w swobodnych zabawach lub w trakcie zajęć kierowanych różnych ról zawodowych, pozwoli dzieciom na uświadomienie sobie swoich zainteresowań, mocnych stron i predyspozycji, pozwoli także na poszerzenie wiedzy i umiejętności.
Efektywne działania na rzecz kształtowania preorientacji zawodowej w przedszkolu powinny uwzględniać zróżnicowane zdolności i zainteresowania dzieci. Umożliwienie dzieciom na co dzień samodzielnego planowania i realizowania działań indywidualnych lub w grupie rówieśniczej, bazujących na zdobytej wiedzy i doświadczeniu w zakresie różnorodności świata zawodów, będzie wspaniałą okazją do rozwijania kompetencji w zakresie kreatywności i przedsiębiorczości.
Żeby tak się stało, musimy zadbać o to, aby zawody, które chcemy dzieciom zaprezentować, były bardzo różnorodne, a przede wszystkim współczesne dziecku i bliskie otoczeniu, w którym się rozwija. Biorąc pod uwagę zasoby środowiska lokalnego, inne profesje możemy zaprezentować bezpośrednio dzieciom w małej wsi, a inne dzieciom w wielkim mieście.
Ważne, żeby odejść od stereotypów i oprócz np. zawodu lekarza, strażaka, policjanta, sprzedawcy, listonosza, dać dzieciom okazje do poznania zawodów, z którymi być może zetknęły się wyłącznie za pomocą mediów czy źródeł cyfrowych.
Zawód baletnicy, bankowca, architekta, pisarza, grafika komputerowego, charakteryzatora, fotografa, introligatora, programisty, mechanika samochodowego, dziennikarza, i wiele, wiele innych, to nie kończące się możliwości w rozwijaniu kreatywności dzieci, a przy okazji ich zainteresowania rynkiem pracy. Budowanie mostów z makaronu spaghetti, samodzielne naprawienie porwanej książki, rysowanie na ekranie komputera, przeprowadzenie wywiadu z zaproszonym gościem, itp. to doskonałe okazje do przybliżenia dzieciom zawodów, z którymi nie stykają się na co dzień.
Ważne, aby uświadomić dzieciom użyteczność poszczególnych zawodów dla ogółu ludzi, wskazać zawody zaangażowane w powstawanie produktów codziennego użytku i w zdarzenia, w których dziecko lub jego najbliżsi osobiście uczestniczą, np. piekarz, aktor, drukarz, rolnik, opiekun zwierząt (w ZOO), itp.
Działania przedszkola w realizacji preorientacji zawodowej są szalenie ważne i sprzyjają kształtowaniu wszystkich kluczowych kompetencji u dzieci. Grupa rówieśnicza jest pierwszym miejscem, w którym wyznaczane są wspólne normy, zwyczaje i zasady, którym dziecko się podporządkowuje, tu ma szansę nabywać umiejętność współdziałania oraz kształtować szacunek do pracy innych ludzi. Wspólne oddziaływania wychowawcze przedszkola i domu rodzinnego, pozwolą jednocześnie kształtować proaktywną postawę dziecka wobec pracy i edukacji oraz wpłyną na rozwijanie samodzielności i poczucia sprawstwa.
Organizatorem sytuacji edukacyjnych, tworzącym sytuacje sprzyjające gromadzeniu doświadczeń i informacji o różnorodnych zawodach, jest nauczyciel przedszkola. Jednym z jego najważniejszych zadań w tym procesie jest organizowanie takich form aktywności, dzięki którym dziecko zaciekawi się zawodami wykonywanymi przez rodziców i innych dorosłych, rozwinie swoje uzdolnienia i zaspokoi potrzeby poznawcze.
Rolą nauczyciela jest przede wszystkim uważne obserwowanie dzieci pod kątem ich talentów i predyspozycji, wzmacnianie ich poczucia własnej wartości, kształtowanie umiejętności pracy w zespole i rozwijanie zdolności do podejmowania decyzji oraz świadomości własnych możliwości i ograniczeń. Stosując aktywizujące metody pracy, nauczyciel może stymulować pro zawodowe zainteresowania i marzenia dziecka, zachęcać i motywować do podejmowania aktywności badawczej i poznawczej.
Zindywidualizowane podejście do konkretnego dziecka, stwarzanie warunków do samodzielnej eksploracji i poszukiwań, pozwoli dziecku zdobywać coraz bardziej skomplikowane umiejętności praktyczne, niezbędne do odpowiedzialnego funkcjonowania w dorosłym życiu. Podejmowana przez dziecko wielokierunkowa aktywność będzie sprzyjała nabywaniu doświadczeń, wyszukiwaniu oraz przetwarzaniu informacji o zawodach i rynku pracy, nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich i rozwijaniu zdolności komunikacyjnych.
Prezentacja różnych zawodów będzie więc wspaniałą okazją do pokazania dzieciom zależności między wytrwałą i systematyczną nauką, dochodzeniem do sprawności w wykonywaniu różnych czynności poprzez wielokrotne próby i nie poddawanie się niepowodzeniom, a osobistymi sukcesami w wykonywaniu pracy. Będzie to także służyło rozwijaniu mechanizmów uczenia się, od których uzależnione jest dalsze powodzenie dziecka w edukacji szkolnej.
