Kompetencje kluczowe zostały definiowane po raz pierwszy w ZALECENIU PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych
w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE).
Sformułowano w nim 8 kompetencji kluczowych:
1) porozumiewanie się w języku ojczystym;
2) porozumiewanie się w językach obcych;
3) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne;
4) kompetencje informatyczne;
5) umiejętność uczenia się;
6) kompetencje społeczne i obywatelskie;
7) inicjatywność i przedsiębiorczość;
8) świadomość i ekspresja kulturalna.
Do celów niniejszego zalecenia kompetencje są definiowane jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw, przy czym:
a) wiedza składa się z faktów i liczb, koncepcji, idei i teorii, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie;
b) umiejętności definiuje się jako zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników; czyli wykorzystanie wiedzy w praktyce. Uczeń więc musi najpierw posiadać wiedzę, żeby potem mógł wykorzystać ją w praktyce w sytuacjach typowych i nietypowych.
c) postawy opisują usposobienie i sposoby myślenia służące działaniu lub reagowaniu na idee, osoby lub sytuacje. Jako nauczyciele- wychowawcy kształtujemy u młodych ludzi wiele postaw np. szacunku dla drugiego człowieka.
Dokonując analizy pytań, które jako nauczyciele zadajemy uczniom podczas lekcji można zaobserwować, że najczęściej pytamy o wiedzę, trochę rzadziej o umiejętności a najmniej pytań dotyczy postaw.
Dziś też wiemy, że szkolna wiedza teoretyczna nie jest już wystarczająca. Bardzo ważne są umiejętności, które młody człowiek będzie mógł wykorzystać w praktyce współpracując w grupie czy rozwiązywać nietypowe problemy. Wiedza, umiejętności i odpowiednie postawy przekształcają się więc w kompetencje.
Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, uzyskania szans na zatrudnienie, włączenia społecznego i aktywnego obywatelstwa. Uczenie się rozwijamy przez całe życie, począwszy od wczesnego dzieciństwa przez całe dorosłe życie, za pomocą uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego. Chodzi więc o to, żeby każdy człowiek, bez względu na wiek robił to skutecznie, świadomie i efektywnie. Żeby w przyszłości posiadał takie kompetencje które pozwolą mu odnaleźć się w rzeczywistości, której dziś nie jesteśmy w stanie przewidzieć.
Taki katalog kompetencji kluczowych w podziale na wiedzę, umiejętności i postawy znalazł odzwierciedlenie w zapisach aktualnie obowiązujących podstaw programowych kształcenia ogólnego. Skoro podstawa programowa kształcenia ogólnego zawiera kompetencje kluczowe, my nauczyciele mamy obowiązek kształtować je na swoich lekcjach, czyli tak świadomie dobierać metody pracy, i rodzaje zadań skierowanych do uczniów, aby równolegle z realizacją podstawy programowej nauczanego przedmiotu , kształtować kompetencje kluczowe podczas każdej lekcji.
Jakie więc są nasze zadania jako nauczycieli w tym zakresie?
- Warto wyjść poza swój przedmiot (czyli realizowane treści podstawy programowej) i sięgać do: metody projektu edukacyjnego, zajęć w terenie, inscenizacji itp.
- Zdecydowanie odchodzić od dotychczasowej roli nauczyciela –eksperta w kierunku nauczyciela, który będzie doradcą , słuchaczem, obserwatorem a nawet uczestnikiem procesu dydaktycznego.
- Systematycznie przygotowywać uczniów do: ciągłego zdobywania nowej wiedzy i umiejętności, samodzielnego korzystania z zasobów informacyjnych, rozwiązywania problemów oraz umiejętności współpracy z innymi.
Jolanta Kolan
