Egzamin pisemny z języka obcego nowożytnego na poziomie podstawowym jest, obok j. polskiego i matematyki, jednym z trzech egzaminów obowiązkowych na maturze. Językiem obcym wybieranym przez zdających najczęściej jest język angielski, chociaż, oczywiście, można także zdecydować się na inne języki nowożytne. Bez względu na to, który z języków wybierze zdający, forma egzaminu jest identyczna.
Na początek kilka ciekawostek. Przede wszystkim, ku uciesze tych, którzy nie czują się zbyt pewnie lub też konsternacji tych, którzy już od dawna uczą się języka obcego pilnie i z pasją, wszystkie zadania egzaminacyjne (polecenia) sformułowane są w języku polskim. Do wypełniania arkuszy egzaminacyjnych używać można jedynie długopisu lub pióra w kolorze czarnym, a na sali egzaminacyjnej, inaczej niż na egzaminie pisemnym z języka polskiego, nie ma dostępu do żadnego rodzaju słownika. Egzamin trwa 120 minut, za poprawne wykonanie wszystkich poleceń uzyskać można łącznie 50 punktów.
Egzamin rozpoczyna się zawsze od części sprawdzającej umiejętność rozumienia ze słuchu. Ogólna zasada co do sposobu skutecznego wykonywania zadań w tej części egzaminu mówi, że kiedy tylko skończy się etap przygotowawczy polegający na zapoznawaniu się z instrukcją egzaminacyjną na pierwszej stronie arkusza, przeglądaniu i liczeniu stron arkusza oraz kodowaniu pracy poprzez wpisanie w odpowiednich miejscach numeru pesel oraz wklejeniu specjalnych naklejek kodujących, należy przystąpić do spokojnego i metodycznego czytania pleceń w języku polskim oraz treści zadań w języku obcym. Na zapoznanie się z zadaniem przeznaczone jest sporo czasu, tak, że zarówno niecierpliwi zdający jak i przejęci swoją odpowiedzialnością egzaminatorzy odnoszą czasem niepokojące wrażenie, że z nagraniem „coś jest nie tak”. W znakomitej większości przypadków wszystko jest w porządku, po prostu czasu na przeczytanie zadania jest naprawdę dużo i należy zrobić z niego właściwy użytek. Za każdym razem po pierwszym odsłuchaniu nagrania następuje krótka przerwa, sygnał dźwiękowy i powtórzenie nagrania. W czasie powtórnego wysłuchiwania nagrania należy sprawdzić, czy zaznaczone za pierwszym razem odpowiedzi wydają się nadal właściwymi i czy nie udałoby się uzupełnić odpowiedzi, których za pierwszym wysłuchaniem zabrakło. W tej części egzaminu należy spodziewać się trzech (rzadziej, czterech) zadań. Polegać one mogą na dobieraniu, czyli, na przykład, dopasowaniu kolejno zasłyszanych kwestii do podanych w zadaniu gotowych stwierdzeń lub też zaznaczeniu kto w rozmowie, wypowiada kwestie zawierające odpowiedź na podane w zadaniu pytania. Innym typem zadania testującego umiejętność słuchania ze zrozumieniem jest zadanie typu prawda/fałsz, w którym na podstawie zasłyszanej wypowiedzi należy zaznaczyć, które stwierdzenia wymienione w zadaniu egzaminacyjnym pokrywają się z treścią stwierdzeń zapisanych w zadaniu, a które są „fałszywe” w zestawieniu z wysłuchanym materiałem. W tej części egzaminu może pojawić się także zdanie wielokrotnego wyboru. Zdający ma wtedy zadecydować, którą, spośród kilku podanych możliwości, wybrać aby podane w zadaniu stwierdzenia lub odpowiedzi na pytania były zgodne z treścią wysłuchanego nagrania. Po około dwudziestu minutach, w czasie których wszyscy zdający wykonywali zadania w podobnym tempie wyznaczonym czasem nagrań odtwarzanych przez egzaminatora, kończy się część poświęcona rozumieniu ze słuchu. Bez dalszych sygnałów następuje cisza i można już przystąpić do realizacji pozostałych zadań z arkusza egzaminacyjnego.
Po zakończeniu części poświęconej zadaniom ze słuchaniem następują trzy lub cztery zadania sprawdzające rozumienie tekstów czytanych. Podobnie jak poprzednio, mogą one mieć formę zadań na dobieranie, zadań wielokrotnego wyboru oraz zadań typu prawda/fałsz. Tym razem jednak każde z nich realizowane jest w oparciu o teksty o łącznej długości 900-1200 słów.
Nowością na egzaminie maturalnym na poziomie podstawowym od roku 2015 jest pojawienie się zadań sprawdzających znajomość „środków językowych”, czyli struktur gramatycznych oraz wyrażeń i związków wyrazowych, których zasób dla poziomu podstawowego i rozszerzonego określony jest w podstawie programowej dla każdego nauczanego w polskich szkołach języka obcego (oraz w informatorze CKE – Matura 2015). Zadania sprawdzające znajomość struktur gramatycznych i leksykalnych rozumianych przez zdającego mogą mieć formę zadań wielokrotnego wyboru lub zadań na dobieranie, w których należy uzupełnić tekst, zdania lub krótkie dialogi (tzw. minidialogi) jednym z kilku sugerowanych w zadaniu słów, zwrotów lub wyrażeń.
Ostatnią część egzaminu pisemnego na poziomie podstawowym stanowi tworzenie wypowiedzi pisemnej. Zadaniem zdającego jest napisanie krótkiego ale treściwego tekstu w formie listu prywatnego, e-maila, wpisu na blogu lub forum internetowym. Tekst powinien liczyć od 80 do 130 słów, przy czym każdym liczonym przez egzaminatorów słowem jest to, co pomiędzy spacjami w tekście. Przykładowo, w przypadku języka angielskiego, jednym słowem jest zarówno słowo „I” czy „am” jaki i ich wspólna, skrócona forma „I’m”. Za jedno słowo uznaje się także ciągi cyfr takie jak np. numer telefonu (oczywiście fikcyjny) podany w napisanym tekście. Zdający nie musi martwić się tym jak zacząć i jak zakończyć tekst. Pierwsze i ostatnie zdanie wydrukowane jest w arkuszu egzaminacyjnym. Istotę zadania stanowi sprawne i pełne przekazanie (w określonym kontekście sytuacyjnym) czterech informacji wyszczególnionych w treści zadania. Jest to jedyne zadanie tzw. otwarte. Oznacza to, że punkty za jego wykonanie przyznaje egzaminator na podstawie ściśle określonych kryteriów. Zdającemu przysługuje po jednym punkcie za każdą przekazaną skutecznie informację, oraz po dwa za tzw. „spójność i logikę” tekstu, „zakres” czyli bogactwo form językowych stosowanych przez zdającego oraz za „poprawność językową”.
Oczywiście, poza częścią ze słuchaniem, nie ma żadnych ograniczeń jeśli chodzi o kolejność i tempo wykonywania pozostałych zadań. Ważne, żeby na wszystko wystarczyło 120 minut egzaminu. Po wykonaniu wszystkich zadań należy jeszcze zostawić sobie kilka minut na uważne wypełnienie karty odpowiedzi na końcu arkusza egzaminacyjnego. Za prawidłowe wykonanie wszystkich zadań części sprawdzającej umiejętność słuchania ze zrozumieniem można uzyskać 15 punktów, co stanowi 30% sumy punktów możliwych do uzyskania. Taką samą ilość punktów można otrzymać za zadania z czytania ze zrozumieniem. Za właściwe wykonanie zadań sprawdzających znajomość środków językowych uzyskać można 10 punktów, co stanowi 20% sumy punktów z całego egzaminu. Tyle samo punktów należy się za zadania z pisana. Żeby zdać egzamin trzeba uzyskać wynik na poziomie 30%. Kiedy zaś wynik egzaminu możemy uznać za sukces? Cóż, mówimy tu o podstawowej znajomości języka obcego mającego w przyszłości służyć do udanej komunikacji w różnych sytuacjach życiowych więc… The sky’s the limit! 🙂
