Młodzieżowe ośrodki wychowawcze zorganizowane zostały dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie, które z powodu różnych deficytów edukacyjnych, wychowawczych oraz w kompetencjach społecznych, wymagają właściwego wychowawczo i dydaktycznie podejścia specjalistów. Są jednak mało znane na rynku oświatowym i często mylone z zakładem poprawczym. Warto zatem przybliżyć te placówki. Zobaczyć jak funkcjonują oraz jakie realizują zadania.
Podstawowe zadania młodzieżowych ośrodków wychowawczych, to eliminacja przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego oraz takie przygotowanie swoich podopiecznych, żeby mogli świadomie i odpowiedzialnie wkroczyć w dorosłe życie, bez powielania negatywnych schematów, wyniesionych bardzo często ze środowiska rodzinnego. Ośrodki te, to instytucje zajmujące się resocjalizacją nieletnich, jednakże, co trzeba podkreślić, z nadzorem pedagogicznym kuratorium, a zatem znajdujące się w strukturze resortu edukacji. Szkoła (odpowiednia dla charakteru ośrodka – realizująca podstawę programową szkoły ogólnodostępnej lub dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim) stanowi bowiem nieodzowny element organizacyjny tego typu placówek. Nie mamy tam jednak do czynienia z typową rekrutacją. Podopieczni kierowani są przez sąd rodzinny, w trybie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Pobyt w placówce jest dla nich środkiem wychowawczym, który muszą realizować zgodnie z wytycznymi postanowienia. Warunkuje to odpowiednia procedura. Sąd, który orzekł o umieszczeniu nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, przekazuje informacje w postaci postanowienia właściwemu, ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu, staroście. Starostwo formułuje wniosek o wskazanie przez Centralny System Kierowania Nieletnich w Ośrodku Rozwoju Edukacji, odpowiedniej placówki. Ten z kolei powiadamia o wskazaniu sąd oraz ośrodek. Następnie starosta wydaje skierowanie, o czym powiadamia rodziców lub opiekunów prawnych nieletniego, w zależności od jego sytuacji. Sąd zleca doprowadzenie nieletniego do ośrodka. Obowiązek ten spoczywa na sprawujących prawną opiekę nad nieletnim. Jeżeli ci nie wywiążą się z tego zadania, podopieczny zostaje dowieziony przez policję.
Przez dłuższy czas niejednoznacznie definiowana była kwestia, kiedy nieletni formalnie staje się wychowankiem młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Powodowało to problemy, związane między innymi z wysokością subwencji oświatowej. Ostatnie rozporządzenie MEN z dnia 2 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach, stwierdza w rozdziale 3 § 15, że nieletni, wobec którego sąd rodzinny orzekł o umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, staje się wychowankiem młodzieżowego ośrodka wychowawczego z dniem otrzymania przez dyrektora ośrodka, za pośrednictwem poczty, skierowania nieletniego do ośrodka, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 81 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2014 r. poz. 382 oraz z 2015 r. poz. 1418 i 1707). Zatem po wskazaniu , skierowaniu i otrzymaniu dokumentacji, nieletni (nawet niedoprowadzony) zostaje wpisany na listę wychowanków ośrodka. Dokumentację, o której mówi § 3.6 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, dyrektor ma obowiązek uzupełniać.
W przypadku niedoprowadzenia nieletniego w ciągu miesiąca od wskazania w systemie ORE, wychowanek jest skreślany, o czym ośrodek informuje właściwego starostę oraz ORE. Odsyła się dokumentację, a w systemie wystawiane jest nowe wskazanie.
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze stanowią bardzo ważne ogniwo w systemie edukacji. Są często ostatnią szansą na uniknięcie zakładu poprawczego, a dla wielu nieletnich miejscem, gdzie uzyskują wsparcie, akceptację, możliwość uzupełnienia braków edukacyjnych oraz zdobycia umiejętności, a nawet kwalifikacji, zawodowych. W następnym artykule przyjrzymy się szczegółowym zadaniom realizowanym przez tego typu placówki, jak również poddamy refleksji konkretne praktyki pedagogiczne wdrażane tam w codziennej pracy.
