Z rozporządzenia w sprawie nadzoru wiemy, że ewaluacja to proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez szkołę lub placówkę. Ustalając problem do zbadania, czyli przedmiot ewaluacji, należy więc jednocześnie określić cel zbierania konkretnych informacji. Powinien on być dobrze przemyślany i wynikać z aktualnych potrzeb szkoły. Dyrektor powołuje zespół ewaluacyjny i określa tematykę ewaluacji. Członkowie zespołu opracowują projekt ewaluacji i narzędzia badawcze. Następnie dyrektor zatwierdza dotychczasowe efekty pracy zespołu i w dalszym ciągu obserwuje i nadzoruje przebieg ewaluacji. Na zakończenie przygotowywane jest podsumowanie, które powinno być dla dyrektora wskazówką do podjęcia określonych działań w celu podniesienia jakości pracy placówki, którą kieruje.
Jak podkreśla Roman Lorens w książce pt. ,,Zarządzanie placówką oświatową”[1] rozporządzenie wprost nie określa formy prezentacji podsumowania działań ewaluacyjnych prowadzonych w szkole. Powszechnie podsumowanie przedstawiane jest w postaci raportu.
Kolejnym aspektem działalności dyrektora w zakresie sprawowania nadzoru pedagogicznego jest kontrola. Dotyczy ona przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących ich działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły. Realizując te zadania dyrektor może wykorzystywać narzędzia przygotowane przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny oraz konstruować własne.
Następnym filarem sprawowanego przez dyrektora szkoły nadzoru jest wspomaganie nauczycieli w realizacji ich zadań. W tym obszarze konieczne jest przeprowadzenie diagnozy pracy placówki, zaplanowanie działań mających na celu rozwój kompetencji zawodowych i motywowanie nauczycieli do doskonalenia oraz organizowanie szkoleń i narad, które pozwolą im lepiej i efektywniej pracować.
Diagnoza to rzetelne i obiektywne opisanie poziomu realizacji przez szkołę lub placówkę zadań uznanych za kluczowe dla sprawnego i świadomego realizowania edukacyjnych celów systemu oświatowego, zadań służących wspieraniu i zapewnieniu pełnego rozwoju dziecka. Wiesław Chyłek w artykule pt. ,,Nadzór pedagogiczny w systemie oświaty” zamieszczonym w publikacji pod red. Czesława Plewki i Henryka Bednarczyka ,,Vademecum menadżera oświaty” podkreśla, że diagnoza nie może być utożsamiana z oceną. Stanowi raczej opis pewnego stanu w jakim znalazła się szkoła. Autor podkreśla, że nie ma sensu prowadzenie jakichkolwiek diagnoz, o ile ich wyniki nie służą modyfikacjom, usprawnieniom, zmianom na lepsze. Diagnozą należy objąć te obszary pracy placówki, o których wiemy zbyt mało, albo te, których jakość budzi najwięcej wątpliwości.[2]
W dalszej części swoich rozważań W. Chyłek zauważa, że dawniej nie można było wskazać prostego związku pomiędzy doskonaleniem zawodowym nauczycieli a zadaniami w trybie nadzoru pedagogicznego.[3] Obecnie przepisy prawa nakładają na dyrektorów obowiązek wspomagania swoich podwładnych w ich rozwoju zawodowym. Działania te muszą mieć charakter planowy poparty wcześniejszą analizą potrzeb. Należy więc dokonać wyboru tematyki szkoleń i określić terminy ich realizacji. Trzeba liczyć się również z sytuacją, że w ciągu roku szkolnego pojawi się potrzeba doskonalenia nauczycieli w innym zakresie, nie ujętym w planie szkoleń.
Samo zdiagnozowanie potrzeb, zaplanowanie i zorganizowanie form doskonalenia nauczycieli nie zawsze będzie gwarantem sukcesu. Ważna jest też umiejętność dyrektora w motywowaniu adresatów do udziału w zaproponowanych formach kształcenia. Według Bożeny Kubiczek motywowanie polega na wpływaniu na postawy i zachowania człowieka za pośrednictwem określonych bodźców, na takim wykorzystaniu narzędzi motywacji zewnętrznej, by pojawiła się motywacja wewnętrzna, która sprawi, że ludziom będzie ,,chciało się chcieć”.[4]
Ostatnią formą nadzoru pedagogicznego jest monitorowanie pracy szkoły. Wcześniejsze rozporządzenia dopuszczały możliwość monitorowania pracy szkół przez kuratorów oświaty, ale nie były uznawane za jedną z form nadzoru pedagogicznego. Przez monitorowanie należy rozumieć działania dyrektora obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej lub innej działalności statutowej, w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń w prawidłowej realizacji zadań szkoły lub placówki. Nie ma szczegółowych zapisów, w jaki sposób będzie ono przeprowadzane i jak będzie dokumentowane. Można więc uznać, że dyrektorzy mają pełną autonomię dotyczącą sposobu prowadzenia, zakresu, czasu i sposobów dokumentowania prowadzonego monitorowania.[5]
Tematyka związana z nadzorem pedagogicznym jest często rozważana przez osoby zajmujące się szeroko rozumianą problematyką edukacji i zarządzania nią. Dążąc do ciągłego udoskonalania systemu kształcenia w naszym kraju kolejne ekipy rządzące wprowadzają zmiany w prawie oświatowym. Czy są one słuszne czy też nie, pokaże czas. Ale pewne jest, że wymusza to na osobach sprawujących nadzór pedagogiczny na różnych szczeblach, ciągły rozwój i wdrażanie kolejnych nowych rozwiązań. I tu zacytowałabym pisarza – Mark Twain napisał: ,,Dobre decyzje są wynikiem doświadczenia, a doświadczenie zdobywa się poprzez podejmowanie błędnych decyzji”.
Anna Rycek – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Instytut Ksztyałcenia EKO-TUR, Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli
[1] R. Lorens: Zarządzanie placówką oświatową, Wydawnictwo eMPi², Poznań 1016, s. 131 [2] Red. Cz. Plewka i H. Bednarczyk: Vademecum menadżera oświaty, Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2000, s. 191 [3] Tamże, s.196 [4] B. Kubiczek: Sztuka zarządzania oświatą Przywództwo i zarządzanie, Wydawnictwo Nowik, Opole 2016, s. 61 [5] Źródła internetowe: https://www.portaloswiatowy.pl/nadzor-pedagogiczny/w-jaki-sposob-monitorowac-prace-szkoly-15148.html
