Problematykę likwidacji szkół publicznych reguluje ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).
Stosownie do treści art. 59 tej ustawy szkoła publiczna, może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu. Organ prowadzący jest obowiązany, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły rodziców uczniów oraz kuratora oświaty.
Tak, więc likwidacja szkoły przebiega w dwóch etapach:
- Etap pierwszy to podjęcie przez radę gminy zamiaru likwidacji szkoły oraz poinformowanie rodziców dzieci uczęszczających do takiej szkoły o zamiarze jej likwidacji, a także uzyskanie opinii kuratora oświaty, co do takiego przedsięwzięcia.
- Etap drugi to podjęcie przez radę gminy uchwały o likwidacji szkoły.
Uchwała w sprawie likwidacji szkoły (uchwała intencyjna) zgodnie z art. 5c pkt. 1 ustawy o systemie oświaty powinna być podjęta najpóźniej do końca lutego danego roku, czyli na 6 miesięcy przed terminem likwidacji szkoły. Po podjęciu takiej uchwały organ prowadzący, obowiązany jest zawiadomić o zamiarze jej likwidacji rodziców uczniów oraz kuratora oświaty.
Czynność zawiadomienia o zamiarze likwidacji, jako czynność materialno-techniczna, pośrednio wywołuje skutki prawne, gdyż jej prawidłowe dokonanie jest warunkiem koniecznym przeprowadzenia całej procedury likwidacyjnej szkoły.
Niespełnienie wymogu zawiadomienia o zamiarze likwidacji szkoły powoduje, iż uchwała o likwidacji jest nieważna, jako sprzeczna z art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty.
Przepisy ustawy o systemie oświaty nie określają szczegółowych wymogów dotyczących treści zawiadomienia przesyłanego rodzicom uczniów. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że czynność zawiadomienia o zamiarze likwidacji szkoły powinna obejmować zarówno informację o przewidywanej likwidacji określonej szkoły w określonym ściśle terminie, jak i przyczynach likwidacji. Powiadomienie może nastąpić w każdej formie, ważne jest jednak, by faktycznie miało miejsce.
Realizacja obowiązku powiadomienia rodziców polega na doręczeniu im odpisu uchwały intencyjnej wraz z jej uzasadnieniem lub pisma zawierającego wymienione wyżej dane. Informacja o zamiarze likwidacji szkoły powinna zostać imiennie skierowana do każdego z rodziców i musi do niego dotrzeć.
Z kolei kuratorowi powinna być doręczona uchwała intencyjna z uzasadnieniem.
Następną czynnością jest uzyskanie opinii kuratora oświaty. W aktualnym stanie prawnym negatywna opinia kuratora nie blokuje możliwości zlikwidowania szkoły.
Przepisy nie wymagają uzyskania „pozytywnej opinii” kuratora oświaty.
Natomiast niedochowanie wymogu zasięgnięcia opinii kuratora oświaty stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności uchwały w sprawie likwidacji szkoły.
Drugim etapem likwidacji szkoły jest podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie likwidacji szkoły. Uchwała powinna określać sposób zapewnienia uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu. Likwidacja szkoły może nastąpić z końcem roku szkolnego.
W orzecznictwie sądowym prezentowane są różne stanowiska, co do tego czy projekty uchwały intencyjnej oraz uchwały w sprawie likwidacji szkoły powinny być zaopiniowane przez odpowiednie władze statutowe organizacji związkowych (reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego), w trybie art. 19 ustawy z dnia z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 854, z późn.).
Według jednego stanowiska uchwała o zamiarze likwidacji szkoły oraz uchwała w sprawie likwidacji szkoły należą do kategorii aktów prawnych wymagających zaopiniowania przez reprezentatywną organizację związkową. Takie stanowisko zostało przyjęte m.in. w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 listopada 2007 r. sygn. akt I OSK 1282/07 oraz z 3 marca 2009 r. sygn. akt I OSK 1402/08). W innych orzeczeniach sądy administracyjne (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 2010 r. sygn. akt I OSK 1563/09) stwierdzały, że przedmiotowe uchwały nie są „aktami prawnymi”, o jakich mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, lecz aktami indywidualnymi, dlatego też nie istnieje po stronie organu gminy obowiązek opiniowania określony w przepisie art. 19 ust. 1 i 2 tej ustawy.
Wobec tych rozbieżności interpretacyjnych, w dniu 25 marca 2010 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpił, w trybie art. 15 § 1 pkt. 2 w związku z art. 264 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, z wnioskiem (sygn. akt I OPS 2/10) o podjęcie uchwały w składzie siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wyjaśniającej „Czy uchwała o likwidacji (lub o zamiarze likwidacji) szkoły podjęta na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.) jest aktem prawnym, którego projekt podlega zaopiniowaniu przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego stosownie do przepisu art. 19 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234, ze zm.)? „
Do chwili obecnej przedmiotowa uchwała nie została jeszcze podjęta.
