Część I: https://edurada.pl/raport-z-realizacji-projektu-edukacji-wlaczajacej-cz-i/
Część II: https://edurada.pl/raport-dotyczacy-realizacji-projektu-edukacji-wlaczajacej-cz-ii/
Z przeprowadzonych szkoleń z radami pedagogicznymi oraz indywidualnych szkoleń dla specjalistów pracujących w szkole wynika, iż nauczyciele obawiają się edukacji włączającej, która w założeniu ma zwiększać szanse edukacyjne wszystkich uczniów poprzez zapewnianie im warunków do rozwijania indywidualnego potencjału, a także udzielania spersonalizowanego wsparcia. Kluczowe w edukacji włączającej jest tworzenie w każdej placówce przestrzeni, która umożliwi wszystkim podopiecznym uczestnictwo w szeroko rozumianym procesie uczenia się, uwzględniającym zróżnicowane potrzeby i możliwości dzieci i młodzieży. Aby było to możliwe, szkoła powinna stać się bardziej dostępna. Dotyczy to również podejścia nauczycieli i innych osób pracujących w szkole, a także ich współpracy z rodzicami. Nauczyciele skarżą się, że indywidualizacja pracy z uczniami z uwagi na zróżnicowane potrzeby jest bardzo trudna z powodu zbyt licznych zespołów klasowych. Są nauczyciele, którzy mówią wprost o tym, że nie potrafią rozpoznawać indywidualnych potrzeb uczniów, co przekłada się na tworzenie dostosowań. Jest też spora grupa nauczycieli odnoszących się do edukacji sprzed kilkudziesięciu lat, nie chcą oni zmian – chcą pracować tak, jak na początku swojej kariery zawodowej. Nie biorą pod uwagę tego, że obecnie szkoła funkcjonuje w zupełnie innych czasach i mamy do czynienia z innym pokoleniem. Szkoła powinna w większym stopniu brać pod uwagę wielość możliwości i strategii uczenia się, które prowadzą do tych samych efektów, uwzględniając indywidualne preferencje uczniów. Zamiast jednej metody nauczania nauczyciel powinien wykorzystywać kilka w odniesieniu do tych samych treści. Dzięki temu każdy uczeń może odnaleźć optymalny sposób uczenia się i w pełni uczestniczyć w zajęciach. Ważne są osiągnięcia i postępy każdego ucznia. Różnorodność uczniów powinna być traktowana jako kapitał. Podstawą edukacji włączającej jest bowiem elastyczność form i metod kształcenia Edukacja włączająca to również model współpracy między wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w proces kształcenia i wychowania dzieci oraz uczniów. Dotyczy to wymiany informacji, wzajemnego wsparcia i integracji działań. W praktyce bardzo często okazuje się, że brak jest pracy zespołowej nauczycieli. Z prowadzonych szkoleń z radami pedagogicznymi oraz indywidualnych szkoleń dla specjalistów pracujących w szkole wynika, iż najczęściej szkoły nie wykorzystują zasobów tkwiących w możliwości współpracy z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi. Ustawodawca określił formalnie kilka sytuacji, w których współpraca ta jest możliwa a nawet niezbędna:
- Wszelkie działania pomocy psychologiczno-pedagogicznej podejmowanej w szkole przez zespoły nauczycieli i specjalistów mogą opierać się o wsparcie z poradni – dotyczy to etapu diagnostycznego (wydawania opinii i orzeczeń) oraz etapu uzyskiwania informacji o możliwościach wsparcia ucznia, konsultacji różnych sytuacji wychowanka czy też kierowania ucznia do korzystania z adekwatnych do potrzeb form ppp na terenie szkoły. Obejmuje to również wszelkiego rodzaju formy wsparcia dla rad pedagogicznych w zakresie poszerzania kompetencji w pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych – szkolenia, warsztaty, konsultacje, porady. Mogą być to formy adresowane do całej rady, do grup nauczycieli lub indywidualnych osób.
- Możliwość udziału przedstawiciela poradni w pracach zespołu ds. ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – wsparcie w procesie rozpoznania, oceny efektywności podejmowanych działań czy też samej konstrukcji IPET (modyfikacji) oraz opracowania WOPF-u.
- Na etapie oceny efektywności udzielanej pomocy (gdy pomimo podjętych różnorodnych działań brak jest zakładanych efektów) na prośbę zespołu dyrektor kieruje wniosek do poradni o podjęcie działań tzw. pogłębionej diagnozy i ustalenia przyczyn niepowodzeń oraz zaproponowania kolejnych działań. Tu jednak potrzebna jest zgoda rodziców na przesłanie wniosku dyrektora szkoły/ przedszkola i dalsze działania poradni.
- Dyrektor jako organizator i osoba odpowiedzialna za jakość udzielanej pomocy psychologicznopedagogicznej może/powinien wykorzystać zasoby (ludzkie, materialne – pomoce, zajęcia) jakimi dysponuje każda poradnia do wsparcia pracowników pedagogicznych, planując spotkania, instruktaże, warsztaty, akcje i dni… (w zależności od zdiagnozowanych potrzeb środowiska szkolnego).
Na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji widnieje opracowanie statystyczne Macieja Mroczka badania dotyczącego stanu edukacji włączającej w Polsce z 2021 roku. Celem Raportu statystycznego „Edukacja włączająca w Polsce” było zidentyfikowanie barier, na jakie napotykają przedszkola i szkoły we wdrażaniu edukacji włączającej Zebrane w 2020 roku dane miały również posłużyć do przygotowania oferty doskonalenia dla nauczycieli i specjalistów, uwzględniającej programy i materiały metodyczne wspierające w praktyce edukację dla wszystkich, a także wspierać realizację zadań z zakresu edukacji włączającej, wykonywanych na poziomie lokalnym. Zanim ukaże się raport zamknięcia pilotażowego projektu wdrażania edukacji dla wszystkich, warto przyjrzeć się wynikom tego badania na wejściu, którym objęto zarówno przedszkola i szkoły jak i ośrodki doskonalenia, poradnie, kuratoria i jednostki samorządu terytorialnego.
Rodzaje barier we wdrażaniu edukacji włączającej wskazane przez respondentów.
I. Organy prowadzące wskazywały m.in.:
- Braki kadrowe – brak specjalistów chcących pracować w oświacie.
- Braki finansowe – niewystarczająca kwota subwencji.
- Braki mentalne –dotyczące postaw rodziców, otoczenia i nauczycieli.
II. W przedszkolach w pierwszej kolejności również wymieniano problemy z pozyskaniem specjalistów i warunki lokalowe, niewystarczające środki finansowe, niewystarczające przygotowanie kadry pedagogicznej i nieodpowiednią infrastrukturę. Wśród innych trudności wskazywano na dużą liczebność dzieci w grupie, słabe wsparcie poradni, problemy zdrowotne dzieci ze specjalnymi potrzebami i ich zachowanie .
III. Badane szkoły wyodrębniły następujące obszary wymagające wzmocnienia w związku z zapewnieniem właściwej realizacji zadań z uwzględnieniem edukacji włączającej: – dostosowanie infrastruktury;
– zwiększenie świadomości rodziców w zakresie specjalnych potrzeb dzieci;
– zwiększenie świadomości kadry pedagogicznej w zakresie pracy z dziećmi o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych;
– aranżacja sal lekcyjnych – wyodrębnienie miejsc relaksacji;
– zatrudnienie specjalistów (psycholog, socjoterapeuta, surdopedagog, tyflopedagog);
Jako przyczyny występowania barier w dostępie do włączającego kształcenia ogólnego wymieniano analogiczne do przyczyn wskazanych przez JST i przedszkoli:
- Brak środków finansowych;
- Brak gabinetów specjalistycznych i specjalistów;
- Bariery architektoniczne;
- Niewystarczające warunki lokalowe;
- Niedostateczne przygotowanie kadry oraz brak gotowości kadry do pracy z uczniami z wybranymi dysfunkcjami.
Autorki:
dr Krystyna Budzianowska,
Mariola Piątek,
Ewa Szymczyk,
Anna Miłkowska,
Justyna Plebanek,
Anna Dudek-Janiszewska,
Ewa Bochenek
