Niniejszy raport został opracowany pod kierunkiem Ewy Bochenek przez zespół ekspertów Niepublicznej Placówki Doskonalenia PrimoPsyche, funkcjonującej w ramach Grupy Eko-Tur, w skład której wchodzą min: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna PrimoPsyche oraz Instytut Kształcenia Eko-Tur.
Przy tworzeniu materiału wykorzystano dogłębną znajomość rynku oświatowego. Każdy z członków zespołu podczas szkoleń, seminariów i warsztatów spotkał się z ponad tysiącem nauczycieli, dyrektorów i rodziców. Od wielu z nich zebrano opinie dotyczące wdrażania projektu Edukacji Włączającej w szkołach. Dodatkowym źródłem była wiedza ekspercka z tego zakresu. Twórcy raportu brali czynny udział w przygotowaniach szkół do wprowadzania Edukacji Włączającej i stąd też mają obraz stanu wdrażania przedsięwzięcia.
Raport jest podsumowaniem dwuletniej pracy zespołu eksperckiego, zajmującego się pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole.
Założenia modelu edukacji włączającej: Podstawowe założenia niezbędnych zmian prawnych, organizacyjnych oraz technicznych zostały zaprezentowane w dokumencie ogłoszonym w 2019 roku, znanym jako model edukacji dla wszystkich lub Model Edukacji Otwartej/Włączającej. W ramach wprowadzania edukacji włączającej określono osiem obszarów – celów zmian legislacyjnych, których wdrożenie jest konieczne dla podniesienia jakości kształcenia dzieci i uczniów o zróżnicowanych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych:
- Świadomość społeczna na temat praw określonych w Konwencji o prawach dziecka i Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych jest wysoka, a terminologia w przepisach oparta na tych prawach jest zrozumiała i stanowi podstawę wspólnego rozumienia założeń edukacji włączającej i sposobu jej realizacji w praktyce;
- Szkoły wspierają wszystkich uczniów w przechodzeniu wspólnie z rówieśnikami na kolejne etapy kształcenia oraz w wejściu w dorosłe życie, stając się dzięki temu katalizatorami włączenia społecznego;
- Mechanizmy finansowania wspierają podział zasobów w sposób zgodny z potrzebami uczniów bez potrzeby ich etykietowania i koncentrują się na zwiększaniu zdolności szkół do odpowiadania na zróżnicowane potrzeby i włączenie społeczne wszystkich uczniów;
- Kształcenie, doskonalenie i rozwój zawodowy nauczycieli (w tym w zakresie postaw, wiedzy, kompetencji i umiejętności) umożliwiają stosowanie w praktyce spersonalizowanego podejścia w nauczaniu oraz zapewnienie wsparcia wszystkim uczniom w celu podniesienia poziomu ich osiągnięć, zarówno w realizacji wymagań edukacyjnych, jak i w innych obszarach rozwoju osobowego uczniów;
- System oceniania wspiera wszystkich uczniów w uczeniu się; dostrzegane są zarówno postępy w realizacji wymagań edukacyjnych, jak i inne osiągnięcia ucznia; nauczyciele rozpoznają bariery w uczeniu się i zapewniają uczniom wsparcie, realizując w sposób elastyczny programy nauczania; udzielenie wsparcia nie jest uwarunkowane posiadaniem przez ucznia formalnego dokumentu (zaświadczenia lekarskiego, opinii lub orzeczenia);
- Szkoły wykorzystują elastyczne podejście w realizacji programów nauczania, aby zapewnić uczniom spersonalizowaną naukę i wsparcie. Uczniowie, rodzice, specjaliści z różnych dziedzin oraz lokalne instytucje i organizacje współpracują ze szkołą w celu zaplanowania i realizacji odpowiedniego wsparcia potrzebnego do osiągania postępów;
- Placówki specjalne, dzięki wykorzystaniu swoich doświadczeń i wiedzy w zakresie pracy z uczniami z niepełnosprawnościami i posiadającymi inne złożone potrzeby pełnią dodatkowo nową rolę, wspierając przedszkola i szkoły ogólnodostępne i integracyjne w sposób, który zwiększy możliwości szkół ogólnodostępnych w zakresie włączania wszystkich osób uczących się;
- Realizacja zadań w zakresie zapewniania wsparcia i jego efektywność jest monitorowana, zgodnie z przyjętymi standardami i wskaźnikami uzgodnionymi z zainteresowanymi.
Podstawowym celem edukacji włączającej jest zapewnienie wysokiej jakości wczesnej edukacji i opieki każdemu dziecku (oraz jego rodzinie, jeśli będzie to potrzebne), od momentu urodzenia do podjęcia przez nie nauki w szkole. Nowe regulacje mają na celu zapewnienie pomocy dzieciom i rodzinom wychowującym i oczekującym dzieci, także w okresie prenatalnym. Szybko postawiona diagnoza i wdrożone działania stymulujące oraz wspomagające rozwój dziecka to lepsze rokowania i większa szansa na jego dobre funkcjonowanie w przyszłości oraz krok na drodze do edukacji włączającej i zapewnienia równych szans. Rozwiązania w tym zakresie zostaną uregulowane w przepisach dotyczących organizacji wczesnego wspomagania rozwoju dzieci i wsparcia rodzin (WWR).
Model Edukacji dla wszystkich określa wizję organizacji kształcenia i wychowania, która wymaga podjęcia odpowiednich kroków prawnych, organizacyjnych i społecznych (w obszarze postaw), aby mogły stać się faktycznym doświadczeniem osób uczących się, zapewniającym rzeczywiste włączenie i integrację społeczną. Propozycja systemowej i wieloetapowej implementacji założeń edukacji włączającej ma na celu zapewnienie aktywnego udziału i uczestnictwa każdej osoby uczącej się w procesie nauczania-uczenia się.
Uczestnictwo oznacza, że osoba ucząca się:
- angażuje się w działania grupowe;
- ma poczucie wpływu na zmiany dokonujące się w jej życiu;
- podejmuje wysiłek zrozumienia przeobrażeń rzeczywistości, w której funkcjonuje w przeciwieństwie do postawy poznawczego wycofania;
- jest odpowiedzialna za swoje życie i stara się również ponosić odpowiedzialność za grupę/grupy, w której/których funkcjonuje (np. klasa, rodzina, znajomi, społeczność lokalna, naród).
Kolejne części RAPORTU będziemy publikować cyklicznie.
Autorki:
dr Krystyna Budzianowska,
Mariola Piątek,
Ewa Szymczyk,
Anna Miłkowska,
Justyna Plebanek,
Anna Dudek-Janiszewska,
Ewa Bochenek
