Zasady skutecznego porozumiewania się

Kiedy narasta zjawisko społecznej agresji, warto poddać refleksji to, w jaki sposób komunikujemy się z innymi. Na co warto zwrócić uwagę, by poprawić jakość naszych relacji? Poniżej prezentujemy kilka zasad skutecznej komunikacji oraz opisujemy bariery językowe, które skutecznie mogą uniemożliwić porozumienie z drugim człowiekiem.

            Zasady skutecznego komunikowania się

1. Słuchaj uważnie tego, co mówi druga osoba.

1. Podczas wypowiedzi drugiej osoby staraj się zrozumieć, co to dla niej znaczy, co ona przeżywa.

1. Nie wykorzystuj czasu wypowiedzi partnera do przygotowania własnej wypowiedzi.

1. Kiedy wyrażasz to, co myślisz, czujesz albo zrobiłeś, mów ja, zamiast używać słów: ty, oni, ludzie, się robi. Daj poznać uczciwie, że to co mówisz, dotyczy ciebie: pozwól innym poznać siebie.

1. Unikaj zadawania pytań do czasu, kiedy naprawdę potrzebujesz informacji albo chcesz coś wiedzieć. Często pytania są sposobem na stwierdzenie czegoś i przerzucanie na kogoś innego odpowiedzialności za to stwierdzenie: np. Czy nie czas zrobić przerwę? zamiast: Myślę, że byłby czas zrobić przerwę albo Zmęczyłem się, potrzebuję odpoczynku.

1. Unikaj niedocenienia (lekceważenia) drugiej osoby lub samego siebie. Chodzi tu o takie zachowanie się w procesie porozumiewania się, jakby to, co myślisz lub czujesz, było ważniejsze niż to, co myśli i czuje druga osoba albo odwrotnie: o obniżanie znaczenia samego siebie i takie zachowanie, jakby to druga osoba była ważniejsza.

1. Nie wyręczaj. Wyręczenie jest robieniem (np. mówieniem) za kogoś czegoś, co on sam może zrobić dla siebie. Np. przypomnij sobie, jak cię irytowało, gdy twoja ciocia lub mama odpowiadały na pytania kierowane do ciebie.

1. Unikaj interpretowania. Interpretowanie ma miejsce wtedy, gdy mówisz komuś, dlaczego tak się zachowuje, co powoduje, że tak myśli, czuje. Np. Jesteś osobą nastawioną obronnie zamiast: Zauważyłem, że kłócisz się i nie zgadzasz z większością tego, co mówię i trudno mi rozmawiać z tobą.

1. Istnieje różnica między myślami i uczuciami. Np. Czuję, że się mylisz (ocena, że ktoś się myli, jest myślą, a nie uczuciem). Słowa „czuję” używaj tylko wówczas, gdy wyrażasz uczucie.

10.  Unikaj przesadnych określeń, takich jak: zawsze, nigdy, niemożliwe, niewiarygodne. Używa się ich głównie dla uniknięcia problemu lub odpowiedzialności za swoje zachowanie.

11.  Unikaj określeń obniżających pewność wypowiedzi, takich jak: może, można by sądzić, można by powiedzieć. Używaj ich tylko wtedy, kiedy naprawdę nie jesteś czegoś pewien. Takie słowa są również sposobem unikania odpowiedzialności za to, co się mówi. Inne słowo – spróbuję – jest często używane zamiast nie zrobię tego.

12.  Reaguj na nieadekwatność wypowiedzi innych osób. Rób to tak delikatnie jak potrafisz, nie rezygnuj z tego. Jeżeli ignorujesz czyjeś „gry” lub wchodzisz w nie, w ostatecznym rozrachunku szkodzisz graczowi. „Grami” nazywa się takie zachowanie, gdy człowiek komunikuje coś, ukrywając prawdziwe intencje.

13.  Weź odpowiedzialność za to, co czujesz, myślisz i za to, jak się zachowujesz. Nie mów: Sprawiasz, że jestem smutny, bo w ten sposób przerzucasz odpowiedzialność za swoje uczucia na drugą osobę. Mów: Jestem smutny, ponieważ….

Bariery w komunikacji

Czasami interesująco rozpoczęta rozmowa zaczyna się nagle „rwać”. Oznacza to, że na linii nadawca – odbiorca pojawiła się jakaś przeszkoda, która utrudnia proces komunikowania się. Przeszkody te są zwykle nazywane barierami komunikacyjnymi. Niektóre z nich stanowią czynniki zewnętrzne, takie jak: głośna muzyka, uliczny hałas, rozmowy osób przebywających obok. Te bariery łatwo zauważyć i usunąć. Inny typ barier to bariery wewnętrzne, wynikające z różnicy poglądów, różnych stanów emocjonalnych, zdenerwowania, gniewu, zazdrości, braku zaufania, złej interpretacji zarówno komunikatów werbalnych, jak i niewerbalnych. Bariery te mogą pojawiać się po obydwu stronach relacji w procesie komunikowania się, tzn. zarówno po stronie nadawcy jak i odbiorcy. Aby móc je przezwyciężać (lub umiejętnie wykorzystywać), należy umieć je rozpoznawać
i zdać sobie sprawę ze źródeł ich powstania. Ogół wewnętrznych barier komunikacyjnych można ująć w cztery następujące grupy:

• osądzanie;
• decydowanie za innych;
• uciekanie od cudzych problemów;
• blokady językowe.

Osoba tworząca bariery komunikacyjne poprzez osądzanie zazwyczaj: 

• krytykuje: Nie myślisz logicznie. Tego nie można słuchać lub Czy ty naprawdę nie potrafisz tego jaśniej powiedzieć?;
• obraża: Czy twój mały rozumek nie może wymyślić nic mądrzejszego?
• orzeka: Ty już w życiu nic nie osiągniesz;
• chwali, ale głównie po to, by oceniać lub manipulować: Wyglądasz interesująco, ale gdybyś założyła buty na wyższym obcasie, nie wyglądałabyś jak kurczątko.