Agresja może być reakcją na rozmaite sytuacje trudne. Jedną z nich jest sytuacja deprywacji, czyli braku. Z doświadczenia wiem, że łatwiej nas wyprowadzić z równowagi, kiedy brakuje nam snu, nie mamy czasu na odpoczynek lub niezaspokojone są nasze potrzeby fizjologiczne np. odczuwanie głodu. Oprócz odczuwanego braku, możemy odczuwać także przeciążenia. Agresją reagujemy często wtedy, kiedy czara goryczy się przeleje – już jesteśmy przeciążeni, a tu jeszcze ktoś dokłada nam nowe zadania. Zbytnią nerwowość może w nas wywołać przeciągający się hałas, zbyt duża presja, nadmiar zakazów formułowanych przez nauczyciela. Agresja często jest także odpowiedzią na zagrożenie, objawiające się lekceważeniem naszych potrzeb, przekraczaniem granic naszej odporności psychicznej (poniżanie, zawstydzanie, wyśmiewanie) oraz naruszeniem bezpieczeństwa fizycznego.
Aby zapobiec agresji należy respektować męczliwość ucznia, w miarę możliwości zatroszczyć się o zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, stawiać rozsądne wymagania, zadbać o właściwą atmosferę i warunki pracy na lekcji, redukcję hałasu, sięgając po argument bezpośredniej presji jedynie w sytuacjach niezwykle poważnych, unikać wszelkich zachowań, które mogą być odczytane jako prowokacja. Zrezygnujmy więc z zawstydzania, krzyku, wyśmiewania. Badania wskazują, że najrzadziej na agresję uczniów narażeni są ci nauczyciele, którzy wspierają, i wymagają jednocześnie.
Na podstawie życiowego doświadczenia i literatury psychologicznej możemy sformułować szereg wskazówek, które redukują ryzyko wystąpienia zachowań agresywnych u uczniów.
1. Respektuj prawa uczniów.
2. Egzekwuj spokojnie, konsekwentnie i stanowczo uczniowskie obowiązki.
3. Dostrzegaj i otwarcie potępiaj nawet najmniejsze przejawy agresji, także te ujawniające się w kontaktach między uczniami.
4. Postępuj zgodnie z zasadą: „małe psy szczekają, duże nie muszą”, czyli samemu kontroluj własne emocje.
5. Wytycz odpowiednie granice, podaj obowiązujące reguły i je egzekwuj.
6. Aktywnie działaj przeciwko przejawom agresji w szkole.
7. Powstrzymaj się od dyskutowania z uczniami o regułach.
8. W razie potrzeby, odważnie, otwarcie proś o pomoc.
9. Pomagaj innym, kiedy będą obiektem uczniowskiej agresji.
10. Unikaj prowokowania uczniów zaczepkami słownymi.
Jednym z największych wyzwań profilaktyki agresji jest umiejętność panowania nad własnymi emocjami. Jak to robić? Po pierwsze dystansuj się. Traktuj problemy z uczniami w sposób ponadosobisty. Po drugie reaguj tylko w sytuacji, kiedy jesteś w stanie kontrolować własne słowa i czyny. Jeśli jest to trudne, głęboko oddychaj i rozluźniaj mięśnie. Po trzecie mów spokojnie, używając próśb zamiast żądań.
