Od czego zacząć? Gdy chcesz budować współpracę, spróbuj zdiagnozować aktualna sytuację i odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
- Jakie realne prawa mają rodzice w naszej szkole – czy je znają, czy prawa te nie ograniczają ich innych praw?
- Jakie możliwości kontaktu ze szkołą maja rodzice – czy mają w każdej chwili dostęp do szkoły, czy zasady kontaktowania się ze szkołą są jasne?
- Czy i w jaki sposób rodzice są informowani o ważnych sprawach szkoły – o czym informujemy rodziców, czy istnieje taki sposób informowania, który uwzględnia ich uczestnictwo?
- Jakie są interesy i potrzeby rodziców – na czym naprawdę im zależy, co jest dla nich ważne, w co się angażują ?
- Jakie są interesy naszej szkoły jako instytucji – czy szkoła reprezentuje jakąś określoną koncepcję pedagogiczną, jakie cele są dla nas najważniejsze, jak jest sprawdzana jakość naszej pracy?
- Czy interesy szkoły i rodziców są ze sobą zbieżne – w jakim zakresie tak, w jakim nie?
- Czy aktywność rodziców jest przez nas wspierana – jakiego rodzaju aktywność popieramy, a jaką odbieramy jako zakłócenie lub przeszkodę w pracy?
Etapy i formy rozwoju współpracy z rodzicami
Najważniejszym zadaniem dla szkoły i pracujących w niej nauczycieli jest osiągnięcie takiego stanu, w którym kontakty szkoły z rodzicami przerodzą się w rzeczywistą, trwałą współpracę z nimi. Ten proces przebiega stopniowo. Dla jakości wzajemnych kontaktów często decydujący jest moment, w którym rodzice po raz pierwszy spotykają się ze szkołą, do której będzie chodziło ich dziecko. Z jednej strony jest to czas, w którym rodzice są najbardziej zainteresowani współpracą, z drugiej strony – nie czują się wystarczająco bezpiecznie, by podejmować samodzielne działania. To taka faza rozwoju wzajemnych kontaktów, w której rodzice są niepewni i psychologicznie zależni od dyrekcji szkoły i nauczycieli. Koncentrują się głównie na sobie, na swoim dziecku i na realizacji własnych interesów. Dla nauczyciela najważniejszym zadaniem w kontakcie z rodzicami w tym okresie jest zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa poprzez:
- przekazanie niezbędnych informacji,
- umożliwienie poznania szkoły i osób w niej pracujących,
- stworzenie okazji do wzajemnego poznania.
Decydujące jest, czy rodzice wiedzą, na co mogą liczyć, jeżeli oddają swoje dziecko do szkoły. Współpraca z rodzicami tak naprawdę zaczyna się właśnie wtedy, gdy placówka umożliwi im zasięgnięcie informacji – w możliwie krótkim czasie i dogodnej dla nich formie. Rodzice chcieliby z pewnością co najmniej wiedzieć:
– jakie wymagania będą stawiane uczniom,
– jakie maja oni prawa i przywileje,
– jakie zasady obowiązują w szkole i jakie będą konsekwencje ich nieprzestrzegania,
– jakie są sposoby i procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach trudnych (agresja, łamanie regulaminu itp.),
– jakie są zasady i sposoby kontaktowania się rodziców i nauczycieli,
– na jaką pomoc ze strony szkoły mogą liczyć rodzice i uczniowie.
Można dodać, iż nauczyciele oczekują, że również rodzice będą ich informować o ważnych sprawach dotyczących dziecka i faktycznie – współpraca pomiędzy nauczycielami a rodzicami osiąga najwyższy poziom, gdy obie strony zdolne są do wzajemnego przekazywania informacji; warto jednak pamiętać, że dla nauczycieli informowanie rodziców to zobowiązanie zarówno prawne, jak i merytoryczne, rodziców natomiast informowanie nauczycieli obowiązuje tylko wtedy, gdy dotyczy podstaw opieki nad dzieckiem, np.: jaki jest jego stan zdrowia, czy przyjmuje jakieś leki, czy choruje na jakieś choroby wymagające specjalnej uwagi i traktowania w szkole itp.
Ten pierwszy etap kontaktów nauczycieli i rodziców charakteryzuje się zazwyczaj komunikacją jednokierunkową. Jej przykładowe formy to:
– ogłoszenia na tablicach ogłoszeń, gazetki, ulotki informacyjne,
– notatki i informacje wysyłane do domu lub przekazywane przez dziecko,
– informacje pisemne o stopniach lub zachowaniu dziecka,
– zawiadomienia o imprezach szkolnych,
– kontakt z rodzicami w przypadku problemów – pisemny, telefoniczny, mailowy,
– zwracanie się do rodziców z prośbami o pomoc np. w organizacji imprez szkolnych czy klasowych,
– biblioteka dla rodziców,
– zapraszanie rodziców do szkoły.
Ten etap rozwoju wzajemnych kontaktów charakteryzuje komunikacja dwukierunkowa to. Jej formami mogą być:
– spotkania nauczycieli i rodziców,
– „dni otwarte”,
– wspólne święta, wyjazdy i imprezy,
– wspólne szkolenia uczące nowych umiejętności,
– grupy dyskusyjne nauczycieli i rodziców,
– wspólne organizowanie uroczystości,
– wspólne ustalanie reguł,
-powoływanie organizacji rodziców,
– nieoficjalne spotkania z rodzicami.
Zaawansowany etap współpracy to współpraca trójstronna i wielostronna. To formy kontaktów z udziałem rodziców, angażujące jednocześnie większą liczbę osób np.:
– wspólne spotkania rodziców i nauczycieli z udziałem uczniów,
– wspólne zajęcia dla dzieci i rodziców,
– wycieczki z dziećmi do miejsca pracy rodziców,
– organizowanie w szkole miejsc przeznaczonych dla rodziców: „kąciki”, kawiarenki, kluby itp.,
– wizyty domowe,
– umożliwienie rodzicom współdecydowania w sprawach uczniów i szkoły (nie tylko poprzez Radę Rodziców),
– działania na rzecz rodziny w środowisku.
Aby pozyskać rodziców do współpracy, warto też pamiętać by:
– w kontaktach z nimi używać zrozumiałego, jasnego języka,
– zmniejszyć ich obawy,
– od początku zachęcać ich do współpracy,
– traktować rodziców jednakowo – niezależnie od tego, jak zachowują się i uczą ich dzieci,
– zapewnić im łatwy dostęp do informacji,
– poświęcać uwagę wszystkim rodzicom (nie tylko tym, których dzieci stwarzają problemy),
– rozumieć i zaspokajać ich indywidualne potrzeby,
– w trudnych sytuacjach próbować raczej skoncentrować się na rozwiązywaniu problemów, niż poszukiwaniu winnych,
– być wrażliwym na sytuacje powodujące u rodziców dyskomfort,
– pozostawić rodzicom możliwość swobodnego wyboru formy i zakresu współpracy.
Beata Wronkowska – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego Zarządzanie Oświatą, zorganizowanego przez Instytut Kształcenia Eko-Tur, Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli
