W poprzedniej części artykułu zwracaliśmy uwagę na zasady przyjęcia nieletniego do młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Teraz zobaczymy, jak funkcjonują poszczególne elementy struktury organizacyjnej takiej placówki, wśród których nieodzownym, od strony formalno-prawnej, jest szkoła.
W zależności od typu młodzieżowego ośrodka wychowawczego (są MOW-y dla nieletnich z normą intelektualną oraz resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim) szkoły w nim funkcjonujące realizują odpowiednią podstawę programową. To, co je różni od szkół ogólnodostępnych, to między innymi liczba oddziałów oraz uczniów w klasach, których z przyczyn obiektywnych (jest to praca z niedostosowanymi społecznie), jak i prawnych (liczbę uczniów w oddziale określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkole oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624 ze zm.)) jest zdecydowanie mniej. Wiąże się to przede wszystkim koniecznością indywidualnego oddziaływania pedagogicznego. Do ośrodków trafia bowiem młodzież z bardzo dużymi brakami edukacyjnymi, nagromadzonymi latami zaniedbań. Nauczyciel w młodzieżowym ośrodku wychowawczym musi zatem, z jednej strony, realizować podstawę programową, z drugiej zaś, równolegle uzupełniać niedobory w wiedzy i umiejętnościach ucznia. Wiąże się to z organizacją indywidualnych spotkań, konsultacji czy zajęć reedukacyjnych, które pozwalają lepiej odpowiedzieć na problemy podopiecznego. Dodatkowo, niezbędne są wysokie umiejętności wychowawcze, pozwalające budować relację z uczniem, dawać mu wsparcie, eliminować zaniżoną samoocenę i brak motywacji do nauki czy obecności w szkole. Bardzo często okazuje się, że stworzenie odpowiedniej atmosfery, zbudowanie więzi, pozwala lepiej mobilizować ucznia do wysiłku intelektualnego, systematyczności i pracy nad sobą.
Istotna jest też umiejętność dokonywania trafnej, zindywidualizowanej diagnozy, pozwalającej opracować i realizować Indywidualny Program Edukacyjno – Terapeutyczny, zawierający wyniki wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania wychowanka/ucznia w obszarze psychologiczno – pedagogicznym, społecznym i edukacyjnym. Bada się między innymi poziom intelektu, emocji, relacji społecznych i rodzinnych, zdrowia, edukacji, formułuje się zalecenia, metody i formy pracy oraz sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych, z uwzględnieniem informacji zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Analizuje się również wyniki badań przeprowadzonych w rodzinnym ośrodku diagnostyczno – konsultacyjnym i wprowadza zalecenia w nich zawarte.
Ważne jest, aby wśród informacji wymienionych w Indywidualnym Programie Edukacyjno -Terapeutycznym zawrzeć wszystkie zaobserwowane i stwierdzone zasoby wychowanka, w postaci jego mocnych stron, zainteresowań, talentów, osób ważnych i dla niego znaczących. To wszystko bowiem może stanowić jeden z bardziej istotnych elementów pracy wychowawczej, która obok kształtowania umiejętności, korygowania zachowań niepożądanych, powinna też kłaść mocny nacisk na podtrzymanie pozytywnych stron podopiecznego.
Dużym wsparciem dla działań edukacyjnych w szkole są zajęcia wspomagające proces readaptacji. Wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych uczestniczą, w zależności od oferty konkretnej placówki, w treningach zastępowania agresji, profilaktyki uzależnień, zajęciach kształtujących szeroko pojęte umiejętności społeczne oraz poznawcze. Organizowane są dla nich koła zainteresowań, ale – co najważniejsze – w ramach usamodzielniania się i budowania perspektywy na przyszłość, wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych mają zajęcia z doradcą zawodowym oraz możliwość zdobycia profesjonalnych kwalifikacji. Może to być zorganizowane w ramach szkoły zawodowej lub poprzez ukończenie odpowiednich kursów. Te ostatnie funkcjonują zwykle we współpracy z centrami kształcenia ustawicznego, a certyfikaty tam zdobyte honorowane są również w unii europejskiej. Informacja zwrotna od absolwentów młodzieżowych ośrodków wychowawczych potwierdza zasadność i ogromną wagę, jaką mają dla ich rzeczywistości po pobycie w placówce, kwalifikacje zawodowe. Dzięki nim młody człowiek może małymi krokami budować swoją niezależność i ma szansę odciąć się od bezradności i bierności społecznej, która bardzo często towarzyszy środowisku, z którego pochodzi.
W następnym artykule przyjrzymy się kolejnym obszarom struktury organizacyjnej młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
