Kwiecień to miesiąc finalizacji prac nad arkuszem organizacyjnym na nowy rok szkolny. W bieżącym roku jest to zadanie szczególnie trudne z uwagi na ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z epidemią koronawirusa. Niemniej jednak terminy, w których dyrektor jest obowiązany dokonać czynności związanych z tworzeniem i opiniowaniem arkusza, nie uległy zmianie. Jest to również trudny okres z racji konieczności podejmowania przez dyrektora szkoły decyzji w sprawie ograniczenia etatu lub zwolnienia nauczycieli. Proces rozwiazywania stosunku pracy z pedagogami może być bardziej transparentny poprzez określenie przez dyrektora konkretnych kryteriów, które będą brane pod uwagę przy wyborze osób do zwolnienia. Tworzenie takich kryteriów nie jest obligatoryjne, ale dla dyrektora powinna być to rzecz oczywista, choćby ze względu na ewentualność zaskarżenia decyzji dyrektora przed sądem pracy. Brak takich kryteriów, które powinny być przedstawione nauczycielowi w momencie wypowiadania umowy o pracę, może utrudnić wykazanie zasadności dokonanego wypowiedzenia stosunku pracy.
Wybór nauczycieli do wypowiedzenia stosunku pracy należy oprzeć na usprawiedliwionych i obiektywnych kryteriach, stosowanych przy wypowiadaniu nauczycielskich stosunków pracy. Poniżej przedstawiamy propozycję kryteriów, według których można dokonać wyboru nauczyciela do zwolnienia.
Lp. | Kryterium wyboru | Skutki prawne |
1. | Staż pracy nauczyciela (staż pracy w szkole w zakresie danego przedmiotu nauczania). | Dyrektor, wybierając nauczyciela do zwolnienia, powinien uwzględnić nie tylko formalny poziomu wykształcenia, ale także praktykę w nauczaniu przedmiotu. (wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r. I PKN 771/00) |
2. | Forma zatrudnienia. | Forma zatrudnienia (mianowanie czy umowa o pracę) niewątpliwie jest uzasadnionym kryterium doboru, zwłaszcza w sytuacji, gdy pozostałe kryteria nie pozwalają na jednoznaczną ocenę przydatności do dalszej pracy. (wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r. I PK 159/04) |
3. | Poziom wykształcenia i zakres kwalifikacji zawodowych. | Kryterium kwalifikacji ma pierwszorzędne znaczenie przy dokonywaniu wyboru nauczyciela do zwolnienia. (wyrok Sądu Najwyższego z 5 lipca 2002 r. I PKN 301/01) Typując nauczyciela do zwolnienia, należy uwzględnić posiadane przez niego kwalifikacje nauczycielskie, a nie tylko kwalifikacje odnoszące się do przedmiotu, którego nauczał. (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2015 r. III PK 56/14, wyrok Sądu Najwyższego z 20 lutego 2014 r. III PK 71/13, wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2001 r. I PKN 492/00) |
4. | Dyscyplina pracy | Uzasadnionym kryterium doboru może być utrata zaufania do nauczyciela. Musi ona jednak wiązać z takim zachowaniem nauczyciela, które może być obiektywnie ocenione jako naganne, choćby nawet nie można było pracownikowi przypisać subiektywnego zawinienia. (wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 2000 r. II PK 156/08) |
5. | Zaangażowanie i jakość wykonywanej pracy | Należy uznać za uzasadniony wybór nauczyciela na podstawie podjętej przez dyrektora niekorzystnej oceny jego pracy i osiągnięć w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2001 r. I PKN 610/00)
Dyrektor może wytypować do zwolnienia nauczyciela, którego praca jest najniżej oceniana przez przełożonych oraz uczniów i ich rodziców. (Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r. I PKN 420/98) |
6. | Samodyscyplina nauczyciela | Długotrwałe, dezorganizujące pracę w szkole, nieobecności nauczyciela w pracy z powodu choroby, mogą uzasadniać jego wybór do zwolnienia. (wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r. I PKN 29/00) |
7. | Nabycie uprawnień emerytalnych lub do świadczenia kompensacyjnego | Spełnianie przez nauczyciela przesłanek uprawniających do emerytury bądź świadczenia kompensacyjnego może stanowić kryterium doboru do zwolnienia. Nauczyciel ma bowiem możliwość pozyskiwania po rozwiązaniu stosunku pracy środków utrzymania w ramach systemu emerytalnego. (wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2003 r. I PK 286/02) |
8. | Odmowa przyjęcia ograniczenia etatu | To, że nauczyciel odmówił przyjęcia propozycji ograniczenia zatrudnienia, może stanowić kryterium wytypowania nauczyciela, ale poza tym decyzja musi być oparta również na innych kryteriach (wyrok Sądu Najwyższego z 30 września 2014 r. III PK 18/14, wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2006 r. III PK 57/06) |
