Wychowanie to proces wspierania wychowanka w rozwoju, umożliwianie mu osiągania pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, psychicznej, intelektualnej, społecznej i duchowej na miarę jego możliwości. Uczniowie powinni wiedzieć, jak dbać o bezpieczeństwo własne i innych, dostrzegać problemy drugiego człowieka, kierować się przyjętymi w szkole wartościami, kształtować swoje postawy prospołeczne i patriotyczne.
Profilaktyka to proces wspomagania człowieka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczenie i likwidowanie czynników blokujących i zaburzających zdrowe życie.
Zadania wychowawcze i profilaktyczne szkoły podporządkowuje się nadrzędnemu celowi, jakim jest wszechstronny rozwój ucznia. Są one zawarte w programie wychowawczo- profilaktycznym. Program ten określa treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów oraz treści i działania o charakterze profilaktycznym dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów. Są one przygotowywane na podstawie wcześniej przeprowadzonej diagnozy potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej a ich odbiorcami są nie tylko uczniowie, ale także rodzice i nauczyciele.
Program wychowawczo-profilaktyczny jest jednym z dokumentów szkolnych, wymagającym ciągłego monitorowania i ewaluacji. Temat ten jest mi bliski, ponieważ wielokrotnie uczestniczyłam w tworzeniu w/w programu, a jednocześnie inspirujący ze względu na różnorodność zadań podejmowanych w pracy z dziećmi.
Działania wychowawcze i profilaktyczne w bardzo dużym stopniu mają wpływ na rozwój uczniów, współpracę z rodzicami oraz poprawiają wizerunek szkoły w środowisku. Systematycznie przeprowadzane diagnozy umożliwiają wprowadzanie zmian i dostosowanie zadań do potrzeb uczniów.
Wychowanie to „świadome działania mające na celu ukształtowanie osoby wychowywanej pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie jej do życia w społeczeństwie”[1].
Wychowawca to „osoba wychowująca dziecko, kształtująca jego osobowość,” a także „nauczyciel opiekujący się jedną klasą w szkole”[2] .
Profilaktyka to „wszelkie działania podejmowane w celu zapobieżenia czemuś, ochrona przed niepożądanym skutkiem czegoś”[3].
Wychowanie dziecka to proces świadomy, celowy, bardzo złożony i trudny, który polega na planowym wpajaniu dzieciom przez rodziców, nauczycieli i wychowawców zasad oraz reguł, którymi mają się kierować w swoim życiu. Stanowi integralną całość z nauczaniem i jest zasadniczym zadaniem szkoły i jej pracowników.
Podstawowym, pierwszym i naturalnym środowiskiem wychowawczym i społecznym życia dzieci jest rodzina. Szkoła współpracuje z rodziną i wspiera ją. Jako wspólnota trzech podmiotów: uczniów, nauczycieli i rodziców zajmuje w procesie wychowania miejsce szczególne.
Profilaktyka to zespół działań mających na celu ochronę dziecka przed zagrożeniami wszelkiego typu ze strony otoczenia. Działania te prowadzone są planowo i uwzględniają warunki środowiska oraz wypływające zeń zagrożenia.
Głównym celem wychowania jest kształtowanie prawidłowych postaw i zachowań poprzez wspólne działania nauczycieli, rodziców i pracowników szkoły. Działania mają na celu osłabienie czynników wpływających na występowanie zachowań ryzykownych i wzmacnianie czynników chroniących przed tymi zachowaniami.
Zgodnie z art. 26 ustawy Prawo oświatowe od roku szkolnego 2019/2020 „Działania zawarte w programie wychowawczo-profilaktycznym – skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców powinny być przygotowane w oparciu o przeprowadzoną diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej. Szkoła została zobligowana do opracowania programu wychowawczo-profilaktycznego na podstawie wyników corocznej diagnozy w zakresie występujących w środowisku szkolnym potrzeb rozwojowych uczniów, w tym czynników chroniących i czynników ryzyka, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z używaniem substancji psychotropowych, środków zastępczych oraz nowych substancji psychoaktywnych”[4].
Reforma polskiej edukacji zakłada wzmocnienie wychowawczej funkcji szkoły poprzez ujęcie w podstawie programowej zadań wychowawczych i profilaktycznych, problematyki edukacji dla bezpieczeństwa i edukacji zdrowotnej oraz ustalenie zakresu treści wychowawczo-profilaktycznych realizowanych na poszczególnych przedmiotach i w trakcie godzin do dyspozycji wychowawcy klasy.
Małgorzata Dróżka – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego
[1] Dunaj Bogusław – Słownik języka polskiego, Poznań 2012, Wydawnictwo IBIS.
[2] Tamże.
[3] Tamże.
[4] Art. 26. 1. ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz. U. z 2017 r., poz. 59.
