Społeczność lokalną tworzą zarówno ludzie jak i przestrzeń fizyczna. Szkoła osadzona w pewnej przestrzeni jest od niej uzależniona, ale też ma na nią realny wpływ. Zatem dyrektor jako lider, ma istotny wpływ na środowisko poprzez inicjowanie działań skierowanych do mieszkańców, jak i stwarzając przestrzeń dla inicjatyw społecznych.
Podwaliny takiego stanowiska pojawiły się w okresie oświecenia, kiedy do głosu zaczęły dochodzić idee demokratyczne i liberalne oraz rozwijała się myśl humanistyczna. Wcześniej, w dobie idealizmu platońskiego, realizmu arystotelesowskiego, tomizmu, uznawano, że kluczowym zadaniem szkoły jest stymulowanie rozwoju intelektualnego wychowanków. Zwolennicy takiej wizji świata odrzucali ideę szkoły jako instytucji zainteresowanej jej społecznym otoczeniem. Negowano wizję szkoły jako instytucji reagującej na potrzeby otoczenia czy świadczącej na jego rzecz jakieś usługi wykraczające poza zadania ściśle edukacyjne. Przełom XIX i XX wieku przyniósł w USA idee społeczno-polityczne zwane progresywizmem i pragmatyzmem. John Dewey – jeden z fundatorów pragmatyzmu – wyraził w tym czasie przekonanie, że szkoły powinny przyjąć na siebie szersze zadania społeczne, a uczniowie powinni w niej nabywać doświadczenia współpracy i życia w demokratycznym ustroju. Progresywizm i elementy pragmatyzmu objęły swoim wpływem również Europę. Powstały „szkoły życia” Owidiusza Declory’ego, „szkoły pracy” Georga Kerschensteinera, „szkoły technik” Celestyna Freineta. W Polsce, w okresie międzywojennym, istotny wpływ na myśl pedagogiczną miał Florian Znaniecki, który propagował szkołę częściowo otwartą na społeczność lokalną. Podkreślał on decydujący wpływ środowiska na rozwój ludzkiej osobowości i adaptacyjną rolę wychowania. Jednak nadal w tym okresie funkcjonowały szkoły odizolowane od środowiska lokalnego. Okres powojenny w Polsce przesiąknięty jest ideami społecznymi, na które ogromny wpływ ma polityka państwa. Pojęcie szkoły środowiskowej, która ma kształtować przyszłe pokolenia odzwierciedla się w budowie 1200 szkół, tzw. tysiąclatek.
Formułowano definicję szkoły środowiskowej, która musi:
- uwzględniać wszystkie potrzeby i zainteresowania dzieci młodzieży oraz dorosłych związane z formą spędzania czasu wolnego,
- powinna tworzyć warunki sprzyjające zaspokajaniu i kształtowaniu pożądanych postaw,
- organizować działalność samorządową,
- udzielać pomocy w wykonywaniu zadań szkolnych, zwłaszcza słabszym uczniom,
- uwzględniać w nauczaniu i wychowaniu nowe treści, wynikające z rozwoju współczesnej cywilizacji,
- wpływać na korzystniejszą zmianę stosunków między zespołem kierowniczym, radą pedagogiczną a rodzicami, nauczycielami a dziećmi,
- tworzyć tradycję szkoły poprzez imprezy, uroczystości, nawiązywanie przez kierownictwo szkoły bezpośredniego kontaktu z młodzieżą.
Współcześnie podkreśla się rolę szkoły w środowisku lokalnym. Placówka edukacyjna nie może działać w oderwaniu od niego. Jest integralną częścią społeczności, a szczególne znaczenie przyjmuje w gminach wiejskich. W dalszej części pracy spróbuję zastanowić się jaka jest rola dyrektor szkoły w tego typu instytucji.
Dorota Klee-Adamowicz – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego
