Wstęp
Każdy człowiek, niezależnie od wieku, wyznacza sobie jakieś cele, do których dąży na danym etapie życia. Cele są niezwykle ważnym elementem naszej codziennej egzystencji. Pomagają nam one podejmować trud codziennych działań, które mają nas zbliżać do upragnionego stanu. Wyznaczanie celów nie jest nam potrzebne jedynie do odnajdywania motywacji do działania każdego dnia. Za ich pomocą jesteśmy w stanie rzetelnie oszacować, jakie postępy czynimy w krótkim czasie. Ten aspekt natomiast od razu daje nam informację zwrotną dotyczącą naszego celu – czy jest on rzeczywisty i skonstruowany w dobry sposób. Wyznaczenie punktu (lub punktów) do którego zmierzamy daje nam również poczucie bezpieczeństwa, czyli pewnej stabilizacji. Dzięki niemu wiemy, że nie błądzimy, bo nasza droga jest już wytyczona.
Mówi się, że cel uświęca środki, a wspólne cele zbliżają do siebie. Jeśli jakaś grupa ludzi ma jedno marzenie, intuicyjnie zbierają się, by szybciej osiągnąć stan, do którego dążą. Dzieje się tak, ponieważ mogą oni wymienić swoje spostrzeżenia, omówić dotychczasowe działania, przeanalizować je, zmodyfikować i wspólnie dążyć do swojego pragnienia.
Koncentrując się na grupie, którą charakteryzuje dążenie do wspólnego celu, widzimy, że są oni bardziej zgodni, niż grupa, której cele zostaną narzucone odgórnie. W sytuacji pracy zespołowej wspólne cele łączą. Osoby, które przynależą do grupy o wspólnym zainteresowaniu będą wkładały większy wysiłek w codzienną pracę, a syndrom wypalenia zawodowego będzie pojęciem znanym jedynie z książek czy opowieści.
Wyznaczanie punktu końcowego działań jest niezwykle istotne zarówno dla jednostek, grup społecznych, czy organizacji. Ważne jest, aby cele były przemyślane i realne. Istotne w planowaniu jest zaangażowanie. Gdy ambicja jest narzucona, wtedy działania są pozorne. Dla grupy osób, które działają w zespole, bardzo ważne jest wspólne podejmowanie ważnych decyzji i planowanie, ponieważ to pozwala uświadomić sobie jednostce cele, jakie ma dana organizacja.
Temat, który wybrałam do opisania, zaciekawił mnie od początku swoją pozorną łatwością. Kiedy zastanawiamy się jakie są cele szkoły, od razu oczami wyobraźni widzimy wielki napis EDUKACJA, który powoli staje się słowem – wytrychem. Bo co tak naprawdę kryje się pod tym pojęciem? Etymologicznie, edukacja, od łacińskiego educatio,educare, oznacza wychowanie, a w szerokim znaczeniu tego słowa; zaplanowana socjalizacja działania. Według encyklopedii PWN, edukacja to „ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności”. Z etymologii i definicji pojęcia wynika, że na edukację składa się wychowanie i nauczanie. Ale tak naprawdę kogo? Przecież szkoła to nie tylko budynek z salami lekcyjnymi, w których są ławki. Szkoła to również organ prowadzący, dyrektor, nauczyciele, personel. Do szkoły przychodzą nie tylko uczniowie, ale i opiekunowie, absolwenci, przedstawiciele środowiska lokalnego, etc. Każda z tych osób ma w stosunku do szkoły pewne wymagania, do których szkoła powinna się dostosować. Działa to również w drugą stronę, ponieważ szkoła jako organizacja niektóre cele ma narzucone i narzucać je może m.in. nauczycielom, uczniom, przedstawicielom środowiska lokalnego, etc.
Celem, jaki wyznaczyłam sobie podczas pisania tego tekstu jest sporządzenie wieloaspektowej charakterystyki celów szkoły jako organizacji, uwzględniając możliwie wszystkie osoby, które zainteresowane są szkołą i którymi szkoła jest zainteresowana. Chciałabym, aby czytelnicy, po ukończeniu lektury mojego tekstu, pomyśleli o celach szkoły i aby do głowy przyszło im więcej niż jedno pojęcie, którego znaczenie jest modyfikowane do aktualnych potrzeb społeczeństwa.
Rozdział 1.
Według słownika języka polskiego PWN organizacja to grupa ludzi lub państw mających ustaloną strukturę i działających razem, aby osiągnąć wspólne cele. W następnych znaczeniach, organizacja to sposób zorganizowania czegoś, lub organizowanie czegoś.
Odczytując pierwszą definicję pod hasłem „szkoła” dowiadujemy się, że jest to instytucja oświatowa przekazująca wiedzę oraz podstawowe umiejętności. W następnych okazuje się, że szkołą jest również: budynek takiej instytucji; ludzie związani z tą instytucją; grupa ludzi reprezentująca dany kierunek sztuki, nauki, itp.; także metoda przez nich propagowana. W tej definicji został użyty termin „instytucja”, który również pozwolę sobie wyjaśnić. Pod tym pojęciem rozumiemy zakład o charakterze publicznym zajmujący się określonym zakresem spraw; zespół norm prawnych, obyczajowych, dotyczących organizacji jakiejś dziedziny życia; organizacja działająca na podstawie tych norm. Za oświatę uznajemy działalność polegającą na upowszechnianiu wykształcenia ogólnego i zawodowego oraz realizowaniu zadań wychowawczych w celu zapewnienia jednostkom wszechstronnego rozwoju i pomyślnej egzystencji, a społeczeństwu więzi kulturalnych łączących jego przeszłość historyczną z teraźniejszością i budową pomyślnej przyszłości[1]
Cel został zdefiniowany jako to, do czego się dąży; to, co ma ma czemuś służyć; miejsce do którego się zmierza; przedmiot lub osoba, których dotyczą się ustalone działania; obiekt do którego się strzela; dawniej: muszka broni palnej. Jeśli chodzi o użycie tego terminu w odniesieniu do instytucji oświatowej jaką jest szkoła nikt chyba nie ma wątpliwości, iż należałoby skreślić, bądź nie brać pod uwagę dwóch ostatnich definicji.
Szkoła realizuje cele i zadania określone w Ustawie o Systemie Oświaty z dnia 07.09.1991r. oraz przepisach wydanych na jej podstawie, a w szczególności:
a) umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do uzyskania świadectwa ukończenia szkoły,
b) kształtuje środowisko wychowawcze sprzyjające realizacji celów i zadań określonych w ustawie stosownie do warunków szkoły i wieku uczniów,
c) sprawuje opiekę nad uczniami odpowiednio do ich potrzeb oraz możliwości szkoły.
Szkoła zapewnia uczniom pełny rozwój umysłowy, moralny, emocjonalny, fizyczny w zgodzie z ich potrzebami i możliwościami psychologiczno-fizycznymi, w warunkach poszanowania ich godności osobistej oraz wolności światopoglądowej i wyznaniowej. W realizacji tego zadania szkoła respektuje zasady nauk pedagogicznych, przepisy prawa, a także zobowiązania wynikające z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ oraz Konwencji o prawach dziecka.
Szkoła udziela uczniom pomocy pedagogicznej i psychologicznej poprzez współpracę z poradnią psychologiczno-pedagogiczną oraz w miarę potrzeb z innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc dla dzieci i rodziców (opiekunów). Szkoła organizuje zgodnie z obowiązującymi przepisami naukę dla uczniów niepełnosprawnych uczęszczających do szkoły i pozostających w domu. Szkoła umożliwia rozwijanie zainteresowań uczniów – organizuje zajęcia pozalekcyjne w miarę możliwości finansowych szkoły oraz za zgodą dyrektora szkoły zezwala na odpłatne zajęcia zgodne z życzeniami rodziców bądź opiekunów uczniów, mające walory wychowawcze i poznawcze.
Szkoła organizuje opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwienie im realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły w skróconym czasie zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Szkoła udziela rodzicom (opiekunom) pomocy w postaci poradnictwa w zakresie wychowania dzieci i profilaktyki zdrowotnej.
W szkole mogą być organizowane zajęcia kompensacyjno-wyrównawcze, logopedyczne, zajęcia z gimnastyki korekcyjnej w zależności od potrzeb uczniów.
Cele i zadania szkoły zmierzają do tego, by uczeń kończący dany etap kształcenia posiadał wiedzę i umiejętności przedstawione w sylwetce ucznia kończącego dany etap edukacyjny, zawartej w podstawie programowej.
Do celów szkoły należy w szczególności:
- Kształcenie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy, nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi, dorosłymi, osobami niepełnosprawnymi, działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych.
- Wspomaganie poczucia przynależności do społeczności szkolnej, środowiska lokalnego, regionu i kraju.
- Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą.
- Szkoła współpracuje z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, instytucjami, stowarzyszeniami mogącymi wesprzeć działalność statutową szkoły.
- Kształtuje środowisko wychowawcze sprzyjające realizowaniu celów i zasad określonych w ustawie, stosownie do warunków szkoły i wieku ucznia poprzez:
a) zapewnienie odpowiedniej bazy dla uczniów szkoły,
b) systematyczne diagnozowanie i monitorowanie zachowań uczniów,
c) realizowanie programu wychowawczego szkoły,
d) realizowanie szkolnego programu profilaktyki.
Wyżej wymienione cele i zadania szkoły pochodzą z dokumentów dotyczących szkolnictwa oświatowego. Są to ramy narzucone odgórnie, przez Ministra Edukacji Narodowej. Szkoły mogą w różny sposób realizować te założenia, tworząc swoje programy nauczania.
Każda szkoła posiada swoją misję, która jest częścią programu edukacyjnego szkoły. Stworzenie jej pozwala na określenie celu szkoły i ułatwia późniejsze dążenie do niego. Oczywiście, każda z misji może być różna, chociaż opierać się będą na tych samych dokumentach, to kierowane będą do różnych środowisk, o czym szerzej opowiem w następnym rozdziale.
Joanna Ciesielczyk
[1]Okoń W., (1998) Nowy słownik pedagogiczny, Wydanie drugie rozszerzone, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa, str. 279-280;
