Pierwszą część artykułu znajdą Państwo tutaj, zaś drugą – tutaj.
Jak przezwyciężyć opór?
J.P. Kotter i L.A. Schlesinger proponują sześć sposobów przezwyciężania oporu wobec zmian:
– wyjaśnienie i komunikowanie – jeżeli wcześniej wyjaśni się potrzebę i logikę zmiany poszczególnym podwładnym, droga do skutecznej zmiany może być ułatwiona,
– uczestnictwo i zaangażowanie – dyrektor powinien uwzględnić społeczne skutki zmian,
– ułatwianie i poparcie- łagodzenie procesu zmiany i zapewnienie wsparcia tym, którzy się w nim uwikłają. Pomocne mogą być szkolenia,
– negocjacje i uzgodnienia – dyrektor negocjuje z przeciwnikami zmiany, bywa, że negocjacja kończy się pisemnym uzgodnieniem,
– manipulacja i kooptacja – zdarza się, że dyrektor w ukryty sposób przeciąga poszczególne osoby do poparcia zmiany lub kooptują daną osobę, powierzając jej pożądaną funkcję w projekcie zmiany,
– wyraźne lub ukryte wymuszenie – kierownicy mogą zmusić innych do pogodzenia się ze zmianą za pomocą wyraźnych lub ukrytych gróźb.[1]
Dyrektor powinien zwrócić uwagę na mocne strony swoich pracowników. Motywować do wydajności, kreatywnej pracy oraz inspirować w proces przeprowadzanych zmian. Zabiegi takie z reguły wzmacniają w ludziach poczucie własnej wartości i odkrywają w sobie potencjał twórczy. Efektywne zarządzanie i skuteczne przewodzenie gwarantuje dobrze zorganizowany zespół, który odnosi sukcesy. Doświadczony i kreatywny dyrektor potrafi zainspirować swoich pracowników do działania, jednak w wielu sytuacjach to kompetencje i cechy przywódcy stanowią fundament efektywnej współpracy.
Wdrażanie zmian
Szkoła jest placówką, której wizerunek budują nie tylko uczniowie, dyrektor, nauczyciele, pracownicy niepedagogiczni ale również rodzice. Duże znaczenie ma również współpraca ze środowiskiem lokalnym. Wszystkie pomysły i wdrażane zmiany będą miały wpływ na wymienione podmioty. Fundamentalną rolę odgrywa w tym procesie dyrektor, który będzie scalał, nadzorował i monitorował przebieg wszystkich działań. Do niego należy więc wybór właściwej metody wprowadzania zmian. Jakie cechy powinna mieć właściwa metoda? Każdą zmianę należy rozpocząć od jasnego sformułowania celów, które muszą być przedyskutowane, zakomunikowane i zaakceptowane przez wszystkich. Stanie się tak tylko wtedy, kiedy dyrektor będzie posiadał silną motywację do zmiany, dużą wiedzę na jej temat oraz będzie potrafił kreować warunki zmiany, wyzwalając aktywność pracowników. W takiej sytuacji kwestia dotycząca podziału zadań, prawdopodobnie, okaże się tylko formalnością. Możliwe, że nauczyciele sami przejmą inicjatywę widząc, że mają oparcie w dyrektorze i zespole kolegów. Umiejętne pokierowanie przez dyrektora pierwszą fazą wprowadzania zmian, pociągnie za sobą konkretne i sprawne działanie wszystkich pracowników. Dyskusja i współpraca na każdym etapie zmian jest konieczna, aby możliwie jak największa liczba pracowników dostrzegała, że zmiana uwzględnia interesy każdego. Ważną rolą dyrektora jest dokonanie analizy sytuacji w jakiej znajduje się szkoła. Powinien ocenić środki i czas jakimi dysponuje, stopień ryzyka oraz sposób wspierania, monitorowania czy nagradzania. Kompletna analiza pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy zmiana jest konieczna?
Wytrwałe działania i utrwalanie zmiany.
Często pierwsze sukcesy usypiają naszą czujność. Tymczasem jest to dobry moment do wprowadzania kolejnych działań realizujących wdrażanie zmian. Na tym etapie ważna jest wytrwałość i elastyczność w reagowaniu na pojawiające się problemy. Etap ostatni, nazywany zamrożeniem nowej rzeczywistości, oznacza korzystanie z wdrożonych zmian oraz nie powracanie do starych nawyków i przyzwyczajeń. [2]
Niestety niektórym nauczycielom trudno jest zrobić kolejny krok. Mimo iż zauważają pozytywne strony zmian, to jednak z dużą trudnością podejmują kolejne zadania. Ogrom pracy, jaki spada na barki nauczycieli, emocjonalne zaangażowanie, poświęcony, często prywatny czas powodują napięcie, przemęczenie i frustrację. Nauczyciele buntują się kiedy słyszą o kolejnych, czekających ich wyzwaniach. Czują potrzebę złapania oddechu. Co w takiej sytuacji zrobi dyrektor – kreator? Olbrzymią rolę odgrywa odpowiednia motywacja pracowników. Dobry, kreatywny dyrektor powinien dostrzegać podmiotowość każdego pracownika, dobierając formy motywacyjne do każdego indywidualnie. Twórczy dyrektor wie, jak motywować i inspirować swoich pracowników, zachęcać do zdobywania nowych doświadczeń – inspiruje, daje przykład własnym działaniem. Docenia nie tylko wielkie inicjatywy i projekty ale również mniejsze działania. Najważniejsze by dyrektor dostrzegał starania, nie tylko efekty. Jeśli jednak oczekuje tylko samych sukcesów, to powoduje u pracowników postawę zachowawczą.
Katarzyna Czernicka-Kujawska
[1] doskonaleniewsieci.pl Wspieranie zmian zachodzących w szkole, opr. I. Kazimierska, I. Lachowicz, L. Piotrowska
[2] doskonaleniewsieci.pl Wspieranie zmian zachodzących w szkole, opr. I. Kazimierska, I. Lachowicz, L. Piotrowska
