Podstawowym narządem wytwarzania głosu jest krtań. Głos jest człowiekowi niezbędny do komunikowania się. Stanowi on podstawowe narzędzie pracy nauczyciela i wykładowcy. Niestety zbyt często nadużywamy naszego głosu, zaniedbujemy go i wykorzystujemy w niewłaściwy sposób, szkodząc tym samym własnemu zdrowiu. Zapominamy o profilaktyce głosu, a przecież jest to pierwszy krok do tego, by służył nam on przez całe życie. Warto zastanowić się, jak dbać o głos, by nie sprawiał nam problemów. Należy uświadomić sobie, że narząd głosu jest bardzo obciążany każdego dnia. Dbamy o odporność, łykamy witaminy, pielęgnujemy włosy, skórę i paznokcie. Zatem dlaczego tak mało uwagi poświęcamy narządom mowy? Dbałość o siłę i barwę naszego głosu z pewnością zaprocentuje. Pielęgnację naszego głosu powinno się zacząć od profilaktyki. W tym celu należy pamiętać o regularnych badaniach laryngologicznych, foniatrycznych i logopedycznych. Warto też odbyć szkolenie w zakresie emisji głosu, na którym zdobywa się wiedzę na temat prawidłowego operowania głosem tak, by mógł on znieść długotrwały wysiłek bez objawów zmęczenia. Do podstawowych czynników zapewniających poprawną emisję głosu zalicza się nie tylko opanowanie prawidłowego toru oddechowego, czy odpowiednie funkcjonowanie fałdów głosowych, ale też właściwe używanie rezonatorów, czy wyraźną artykulację. Warto przytoczyć kilka cennych uwag na temat każdego z tych elementów.
Najbardziej odpowiednim sposobem oddychania jest tak zwane oddychanie przeponowo-żebrowe. Wdychane powietrze równomiernie rozchodzi się po całej klatce piersiowej, żebra delikatnie rozchylają się a przepona wypełnia się. Podczas wydechu przepona kurczy się sprężając nagromadzone powietrze i za pomocą podparcia oddechowego powietrze wraca do płuc, stamtąd wędruje do gardła, dalej do jamy ustnej i nosowej. Taki tor oddechowy maksymalnie odciąża fałdy głosowe. Elastyczność i wytrzymałość mięśni oddechowych zapobiega wielu schorzeniom, takim jak na przykład guzki śpiewacze, przerost fałdów głosowych a nawet nowotworom.
Drugim z wymienionych warunków prawidłowej emisji głosu jest właściwe używanie rezonatorów. Rezonatory to pusta przestrzeń, ograniczona skórą i kośćmi, do której dochodzi fala dźwiękowa. Dzięki nim głos nabiera mocy. Wszelkie niedogodności związane z funkcjonowaniem rezonatorów (jak na przykład skrzywienie przegrody głosowej, czy choroby zatok) zniekształcają brzmienie głosu. Należy zatem unikać przeciągów, leczyć nieżyty nosa, nie dopuszczać do wyziębienia głowy, a także zadbać o prawidłowy kształt przegrody nosowej (np. ewentualnie poddać się operacji chirurgicznej).
Istotnym elementem emisji głosu jest budowa i działanie aparatu artykulacyjnego. Wszelkie nieprawidłowości związane z ukształtowaniem, czy funkcjonowaniem języka, podniebienia i warg wpływają na nieprawidłowe artykułowanie głosek, a co za tym idzie – wymowę. Szybkość ruchów artykulacyjnych, odpowiednie ułożenie narządów mowy, czy elastyczność ich mięśni wpływa na poprawność wymowy. Należy zatem jak najszybciej zdiagnozować i skorygować przyczyny nieprawidłowego funkcjonowania aparatu artykulacyjnego (np. przyciąć przerośnięte migdały, rozciągnąć lub podciąć wędzidełko podjęzykowe, usprawnić pracę artykulatorów).
Warto przytoczyć kilka praktycznych ćwiczeń oddechowych z możliwością wykonywania ich w warunkach domowych:
- Leżąc na plecach wykonujemy oddechy, wdech nosem wydech ustami. Zwracamy uwagę na to, by unosił się brzuch, a nie klatka piersiowa.
- To samo wykonujemy w pozycji stojącej zachowując lekki rozkrok, plecy wyprostowane.
- Stoimy w lekkim rozkroku, tył głowy opieramy na złączonych z tyłu dłoniach. Wykonując wdech rozsuwamy łokci, przy wydechu łokcie łączymy ze sobą.
- Trzymając przed sobą zapaloną świecę dmuchamy na płomień w taki sposób, żeby go nie zgasić.
Dbając o higienę głosu, należy zwracać uwagę na to, żeby przebywać w sprzyjających temu u warunkach. Często wietrzyć i nawilżać pomieszczenia, spośród wody mineralnej wybierać tę niegazowaną, w miarę możliwości nie nadużywać głosu oraz jak najszybciej eliminować wszelkie infekcje dolnych i górnych dróg oddechowych. Ponadto należy unikać zakurzonych pomieszczeń, gorących i zimnych potraw. Warto chronić nasze drogi oddechowe, by służyły nam przez całe życie.
Małgorzata Stelmach Logopedka i pedagożka – Wczesnoszkolna Edukacja. Zintegrowana z Pedagogiką Przedszkolną i Logopedią – Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie. Logopedka Medialna – Studia podyplomowe na kierunku logopedia medialna -Wyższa Szkoła Komunikowaniai Mediów Społecznych w Warszawie. Instruktorka tańca w Olimpijskiej Szkole Tańca „Crea Dance”. Opiekunka i wychowawczyni młodzieży z rodzin patologicznych na wyjazdach organizowanych przez Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Reedukatorka i logopedka na obozach terapeutycznych. Od 4 lat pracuje jako logopedka w poradni psychologiczno – pedagogicznej oraz w państwowych i prywatnych przedszkolach.
W poradni PrimoPsyche prowadzi zajęcia logopedyczne z dziećmi i z dorosłymi (ćwiczenia emisji głosu, dykcji, logopoedia medialna).
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
