„Dajcie mi wystarczająco długą dźwignię i wystarczająco mocną podporę, a sam jeden poruszę cały glob” (Archimedes)
Brak motywacji jest jednym z największych problemów współczesnej szkoły. Jeśli uczeń nie będzie chciał się nauczyć, nie będzie zmotywowany, to mimo dużych wysiłków nauczyciela, proces edukacyjny nie zostanie zrealizowany! Tak długo się to nie zmieni, póki uczniowie nie wezmą odpowiedzialności za swoją naukę.
By to osiągnąć, uczeń musi:
– wierzyć w swoje możliwości,
– być zainteresowanym tym, co proponuje mu nauczyciel podczas lekcji.
Aby włączyć ucznia w proces nauczania, należy dać mu jak najwięcej możliwości wyboru! Dokonując wyboru, uczeń w naturalny sposób przyjmuje za niego odpowiedzialność.
Żeby zmotywować uczniów do nauki, skuteczne okazuje się:
– opracowanie przez nauczycieli do lekcji pytań kluczowych,
– powiązanie prezentowanej treści z rzeczywistością, w której żyją wychowankowie,
– zainteresowanie przedmiotem.
By uczeń poczuł się odpowiedzialny za swój proces uczenia się, musi posiąść umiejętność dokonywania samooceny – pomoże mu w tym:
– znajomość kryteriów sukcesu,
– świadomość, jak powinna wyglądać dobrze wykonana praca,
– prowadzenie portfolio.
Warunki te, w dużym stopniu zależą od nauczyciela, który powinien:
– wierzyć w możliwości ucznia,
– docenić wysiłek ucznia, a nie tylko oceniać,
– przekazywać uczniowi informację zwrotną, która pomoże mu się rozwijać,
– wyrażać sądy atrybucyjne.
Atrybucja przyczynowa, wiąże się z wartością zadania – to zależność poziomu wykonania zadania od przyczyny. Tłumaczy sukces lub porażkę, uzależnia i umieszcza przyczynę wewnątrz lub na zewnątrz człowieka (czy zadania są zależne od naszej kontroli, czy niekontrolowane).
Wkład pracy i wytrwałość będą większe, jeśli wykonanie tłumaczymy przyczynami wewnętrznymi i kontrolowanymi.
Wpływ atrybucji na sukces – najlepsze wzorce to połączenie dwóch czynników:
– wystarczających zdolności,
– odpowiedniego wkładu pracy.
Przypisywanie sukcesu wewnętrznym i zasadniczo stałym oraz kontrolowanym przyczynom pozwala nam wierzyć, że w przyszłości podobne zadania wykonamy pomyślnie.
Jeśli sukces przypiszemy przyczynom zewnętrznym, mniej stałym i gorzej kontrolowanym, to nie będzie powodów do takiej wiary.
Wkład pracy i wytrwałość będą większe, jeśli przypiszemy porażkę wewnętrznym, ale kontrolowanym przyczynom, np. braki w wiedzy, lub zbyt mały wysiłek.
Takie wyjaśnienie przyczyn porażki podbudowuje wiarę, że możemy podnieść poziom wykonania i jednak odnieść sukces.
Jeśli przypiszemy porażkę wewnętrznym, ale niekontrolowanym i trwałym przyczynom, np. brakowi zdolności, to nie dajemy szansy na sukces. Jeśli niepowodzenie przypiszemy przyczynom zewnętrznym, to taka sytuacja dostarczy powodów, żeby oczekiwać niepowodzeń w przyszłości.
Nauczyciel powinien więc:
– atrybucję porażki komunikować „w cztery oczy”,
– sugerować, że uczeń jest wystarczająco zdolny, by wykonać zadanie z powodzeniem,
– wyrazić wiarę w możliwości wychowanka i gotowość udzielenia pomocy.
Ważne jest, by wykształcić w uczniach przekonanie, że ich działania są skuteczne.
Poczucie skuteczności – to ocena własnych możliwości w danej sytuacji wykonawczej, która wpływa na wybór zadania i zaangażowanie.
Człowiek daje z siebie więcej i przejawia większą wytrwałość, jeśli ma poczucie własnej skuteczności, gdy wierzy, że ma odpowiednie zdolności, aby pomyślnie wywiązać się
z zadania.
Ludzie wysoko oceniający własną skuteczność podchodzą do zadań z dużą pewnością siebie, chętnie je podejmują i wytrwale nad nimi pracują. Ci, którzy wątpia w swoje możliwości, unikają zadań, a jeśli nie da się uniknąć, łatwo poddają się, gdy tylko ogarnie ich zniechęcenie lub spotka niepowodzenie.
Samoocenę skuteczności poprawi i zwiększy wysiłek wkładany w wykonanie zadań:
– zachęta uczniów do realizacji celów wyraźnych i trudnych, ale osiągalnych,
– pokazanie uczniom skutecznych strategii wykonywania zadań i udzielenie pomocy,
– dostarczenie uczniom informacji zwrotnej, pomocnej w wykonaniu zadania,
– wyrażenie sądów atrybucyjnych, które pomogą im zrozumieć, że ich zdolności rozwijają się wtedy, kiedy podejmują wyzwania i nie żałują wysiłku.
Dziewięć sposobów „wydobywania” od uczniów tego, co najlepsze:
- Od uczniów oczekuj tego, co najlepsze.
- Zauważaj potrzeby drugiego człowieka.
- Wysoko ustawiaj poprzeczkę doskonałości lub dostosowuj do indywidualnych możliwości każdego dziecka.
- Stwarzaj środowisko, w którym niepowodzenie nie oznacza przegranej.
- Jeśli, ktoś zdąża tam gdzie ty, dołącz do niego.
- Wykorzystuj pozytywne wzorce, by zachęcić do sukcesu.
- Okazuj uznanie i chwal najmniejsze osiągnięcia.
- Uwzględniaj potrzebę współzawodnictwa, wykorzystując ją w sposób umiarkowany.
- Nagradzaj za współpracę.
Motywowanie jest sztuką, od tego procesu zależą wyniki oraz sukcesy uczniów.
Nauczyciel powinien działać tak, jak osoba, której przypisany został autorytet, tzn. zorganizować klasę i pracę według przewidywalnych reguł:
– należy wyraźnie sformułować swoje oczekiwania,
– trzeba reagować odpowiednio do zachowania uczniów,
– należy udzielać pomocy i wspierać uczniów zmagających się z trudnościami,
– trzeba przystosować nauczanie do indywidualnych różnic.
Należy unikać metod autorytarnych, należy je zastąpić metodami autorytatywnymi, które uzasadniają wymagania – to odpowiedni grunt pod skuteczną pracę nad motywacją.
