Jedna kreska, to jeden problem mniej. Zachowania autodestrukcyjne wśród młodzieży – część 1

Od lat obserwuje się wzrost zachowań autodestrukcyjnych wśród młodzieży. Problem dotyczy coraz młodszych, bo samookaleczenia zgłaszane są przez nauczycieli już w klasach czwartych szkół podstawowych.

Obniża się dolna granica adolescencji, co może być związane z szybszym dorastaniem uczniów, powodowanym oddziaływaniem różnych czynników społecznych. Z drugiej strony wiele bodźców wpływa destrukcyjnie na kształtowanie się tożsamości młodego człowieka. Wśród nich często wymienia się naciski ze strony dorosłych, rówieśników i mass mediów, presję do dokonywania określonych wyborów, ingerencję człowieka w świat przyrody, materializację życia, lekceważenie chorób społecznych, zanik autorytetów, brutalizację i wulgaryzację życia, czy bezrobocie.

Podchodząc do analizy zjawiska zachowań autodestrukcyjnych wśród młodzieży należy dotknąć tematu, jakim jest zagadnienie zaburzeń zachowania. Są one kategorią bardzo pojemną, w związku z czym, przed szkołą i innymi placówkami stoi wyzwanie zmierzenia się z wieloaspektowymi problemami, które mogą w znaczny sposób zaburzać pracę edukacyjną i dydaktyczną. Stąd konieczność, po pierwsze – świadomości uwarunkowań zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży, po drugie – form i metod pracy, które mogą oddziaływać profilaktycznie, bądź interwencyjnie na skutki zaburzeń psychicznych.

Informacje na temat działań i zadań związanych z promocją zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz działań prewencyjno – promocyjnych można znaleźć w „Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego” (NPOZP), który został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2017 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017–2022 r.; oraz  w „Narodowym programie zdrowia na lata 20016–2020”.

Coraz częściej podkreśla się szczególną wagę zdrowia psychicznego młodzieży, jako grupy pod tym względem szczególnie wymagającej, narażonej na silny stres, presję społeczną, przemoc i agresję, czy w końcu na – dostępne dość łatwo na rynku – substancje psychoaktywne. Główne działania mają koncentrować się wokół zapewnienia poradnictwa oraz pomocy dla rodziców, dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego (zwłaszcza u dzieci najmłodszych i nastolatków), efektem natomiast ma być: „zahamowanie tendencji wzrostowej w częstości występowania u młodzieży zachowań ryzykownych dla zdrowia”[1].

Najczęstsze zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży wykazywane w badaniach i statystykach, to zaburzenia zachowania i emocji, rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. Jest to też najczęstszy powód hospitalizacji psychiatrycznych dzieci i młodzieży w okresie adolescencji – podaje się tu zaburzenia zachowania i zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych,  spośród których najczęstszy to zespół uzależnienia. Czym zatem jest zdrowie psychiczne?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie psychiczne jest:

  •  jednym z podstawowych elementów ogólnego zdrowia;
  • oznacza  brak zaburzeń psychicznych lub choroby psychicznej u jednostki;
  • potencjałem psychicznym, umożliwiającym jednostce zaspokajanie swoich, szeroko pojętych potrzeb, począwszy od tych fizjologicznych, na intelektualnych i emocjonalnych skończywszy;
  • czynnikiem odpowiedzialnym za właściwy rozwój psychofizyczny oraz społeczny jednostki;

W okresie rozwoju, zwłaszcza adolescencji, zdrowie psychiczne wpływa na:

  • zdolność do właściwego i efektywnego doświadczania i wyrażania emocji ( radość, smutek, gniew, przywiązanie)
  • pozytywną samoocenę,         
  • szacunek dla innych, 
  • poczucie bezpieczeństwa,
  • zaufanie do siebie i świata,
  • zdolność do funkcjonowania w rodzinie, grupie rówieśniczej, szkole i społeczności,
  • zdolność do inicjowania i podtrzymywania głębszych relacji (przyjaźń, miłość) oraz uczenia się funkcjonowania w świecie w sposób produktywny.

Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą iść w dwóch kierunkach[2]:

  • jako forma zaburzeń psychicznych (powodujących cierpienie lub upośledzenie, będących czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie 
    i stanowiące przejaw dysfunkcji psychicznej),
  • jako trudności w jakiejkolwiek sferze funkcjonowania psychospołecznego (emocjonalnej, behawioralnej, poznawczej czy społecznej).

Ciąg dalszy za tydzień.


[1] Izabela Tabak*, Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży  w pokonywaniu problemów

[2] Izabela Tabak*, Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży  w pokonywaniu problemów.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *