„Możliwość komunikowania się sprawia, że świat się kręci.” Richard Branson, brytyjski przedsiębiorca, twórca Virgin Group.
Powyższy cytat wybrałam jako słuszne zilustrowanie tematyki przekazywania informacji w pracy dyrektora szkoły. Richard Branson, jako przedstawiciel świata biznesu, poprzez odniesienie sukcesu w swojej branży, niezaprzeczalnie udowodnił, że nie tyko rozumie on jak ważna jest dobra komunikacja w życiu codziennym człowieka , ale także potrafi ją zastosować z powodzeniem. Dyrektor szkoły, jako przywódca instytucji, w której pracuje, ma właśnie sprawić, że życie w szkole będzie odbywać się płynnie. Aby uzyskać harmonię w przepływie informacji w organizmie tak złożonym jak szkoła, niezbędne są odpowiednie narzędzia komunikacji.
Zastanówmy się zatem jak wygląda ujęcie tematu od strony formalnej; w świetle literatury fachowej z zakresu pedagogiki, psychologii czy zarządzania zasobami ludzkimi. Jak można rozumieć pojęcie „komunikacji”, z jakich elementów się ona składa? Temat ten bezsprzecznie łączy w sobie przekazywanie informacji, zatem części składowe komunikowania się wymagają aby powstała następująca zależność: nadawca jako przekazująca pewną treść – przekaz, czyli komunikat, który chce dana osoba przekazać oraz odbiorca, a więc osoba, która tę informację w procesie komunikowania otrzymuje.
Wg opracowań jednego z czołowych psychologów polskich, prof. Zbigniewa Nęckiego, komunikację możemy podzielić na: werbalną– wyrażoną za pomocą słów, oraz niewerbalną– wykorzystującą inne formy porozumiewania się np. mimikę twarzy, gesty rąk, układ ciała, sposób mówienia a nawet, o dziwo, tzw. „parajęzyk” opierający się na westchnieniach i chrząknięciach. Cóż za wachlarz możliwości do wykorzystania jako narzędzie pracy w szkole! Komunikacja odbywa się często bez naszej pełnej świadomości, a nasza osoba odbierana jest przez innych przez pryzmat wyglądu- ubioru, fryzury, czy makijażu, naszego zachowania czy bezwiednej mimiki. Słowa, niepoparte gestami, będą miały mniejszy wpływ na naszych rozmówców, z czego świetnie zdają sobie sprawę politycy wykorzystujący ten typ komunikatów w swojej pracy.
Warto rozważyć też inny aspekt porozumiewania się, a w zasadzie jego niedobór. Brak przekazania informacji, jak okazuje się, według specjalistów jest informacją samą w sobie. Jak tłumaczy profesor Walery Pisarek: „Milczenie jest na ogół wieloznaczne…może bowiem być traktowane jako wyraz zgody i aprobaty, ale też może oznaczać apatię i brak zainteresowania, niechęć, a nawet wrogość.” Z taką sytuacją spotykamy się na co dzień w naszej pracy; milczenie uczniów w szkole w trakcie apelu czy klasówki to oznaka szacunku czy też wytężonej pracy umysłowej. Inaczej jednak zrozumiemy brak odpowiedzi w trakcie przepytywania dziecka w klasie, co często świadczy o niewiedzy, bądź, w skrajnych przypadkach, o dużej nieśmiałości i niechęci do wystąpień publicznych przed grupą. Milczenie dyrektora zatem może być także rozumiane jako narzędzie komunikacji w zależności od zastosowanej sytuacji nabierając różnego znaczenia.
W obecnych czasach, można rozszerzyć nośniki komunikacji o przekaz medialny w telewizji, radio czy też komunikaty w świecie wirtualnym za pomocą poczty elektronicznej lub witryn internetowych. Autorzy wielu publikacji zgodni są co do tego, że sam proces komunikowania się występuje na różnych poziomach: prywatnym, instytucjonalnym i medialnym, w zależności od grupy ludzi do której się zwracamy. Im bardziej znany jest nam rozmówca, tym mniej sformalizowana jest nasza wypowiedź (np. matka-córka). Analogicznie, nauczyciel znający imię dziecka na korytarzu szkolnym lub wycieczce, szybciej trafi do swojego odbiorcy używając jasnego komunikatu jakim jest nazwanie ucznia.
W zakresie omawianego przeze mnie tematu, nie sposób również pominąć zjawiska „masowości” opisywanego w naukach społecznych. Współcześnie oznacza ono różnorodność i dużą liczbę osób, do których dociera wysyłana informacja np. poprzez gazety, Internet czy telewizję. Masowość odbioru komunikatów to nieodłączny element pracy dyrektora, który często występuje przed grupą ludzi: rodziców, nauczycieli, władz oświaty czy wreszcie uczniów. Przekazywanie informacji w szkole ma zatem charakter zbiorowy, w kontekście liczebności adresatów do których kierujemy komunikaty. Każdy dyrektor w ramach swoich obowiązków służbowych prowadzi zebrania, które są pewną formą współpracy między nim a pozostałą częścią społeczności szkolnej.
Katarzyna Bolesta-Siwek – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli Eko-Tur
