Maj to miesiąc, w którym, w związku ze zmianami organizacji pracy szkoły w przyszłym roku szkolnym, nauczyciele otrzymują wypowiedzenia z pracy. Zastanówmy się, jakie powinny być kryteria wyboru nauczycieli do zwolnienia w związku z art. 20 KN.
Podkreślić należy, że ani ustawa Karta Nauczyciela, ani ustawa Prawo oświatowe nie zawierają katalogu kryteriów, którymi powinien się kierować dyrektor przy „typowaniu” nauczycieli do zwolnienia. Ustawodawca pozostawił tu dyrektorom bardzo dużą swobodę. To dyrektor ma zdecydować, kogo zwolni, a brzmienie obowiązujących przepisów jest na tyle rozmyte, że niewiele mu one w tym pomogą.
Obiektywnych wskazówek szukać można jedynie w orzecznictwie sądowym, ale trzeba pamiętać o tym, że wyroki te nie mają charakteru precedensowego i nie mają mocy powszechnie obowiązującej.
Faktycznie przepisy nie nakładają na dyrektora szkoły obowiązku stworzenia wykazu przesłanek (kryteriów wyboru), którymi będzie się kierował przy typowaniu osób do zwolnienia, jednak opracowanie takiej listy pomocniczej i jej udostępnienie wszystkim pracownikom znacznie ułatwi mu pracę. Ponadto, pracownicy będą oficjalnie poinformowani o tym, co dyrekcja będzie brała pod uwagę przy podejmowaniu decyzji zwolnieniowych. Znacznie „oczyści” to atmosferę w miejscu pracy, gdyż jasne, obiektywne i rzetelne kryteria pozwolą na obiektywizm i transparentność.
Jeżeli chodzi o orzecznictwo sądów w tej kwestii warto zajrzeć do wyroku Sądu Najwyższego – Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 września 2016 r. (sygn. akt I PK 30/16)5. W wyroku powyższym znajdujemy zapis: „dokonując wyboru pracowników do zwolnienia w związku ze zmianami organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmianami planu nauczania, co uniemożliwia dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, pracodawca powinien w pierwszej kolejności zastosować kryteria obiektywne”.
Stosownie do art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, uzasadnieniem złożenia wypowiedzenia pracownikowi są zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmiany planu nauczania uniemożliwiające dalsze zatrudnianie nauczyciela. Jednak jest to przyczyna niejednoznaczna.
Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 2016 r. wydanym przez Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (sygn. akt II PK 202/15)6:
„Dyrektor szkoły, który przy dokonywaniu redukcji zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników stosuje określone zasady (kryteria) doboru pracowników do zwolnienia, powinien nawiązać do tych kryteriów, wskazując przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. Innymi słowy, kryteria wyboru do zwolnienia – co do zasady – muszą być przedstawione zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 k.p.), a nie ujawniane lub poznawane dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym.
Powyższy wyrok jeszcze raz podkreśla konieczność opracowania i posługiwania się przez dyrektora szkoły obiektywnymi kryteriami przy wyborze nauczyciela do zwolnienia.
Należy podkreślić, że kryteria te dotyczą wszystkich nauczycieli zatrudnionych na podstawie umów na czas nieokreślony. Błędem jest przekonanie części nauczycieli mianowanych o szczególnej ich ochronie przed zwolnieniem.
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli: https://pracadlanauczyciela.pl/
