Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi jest dla nauczyciela wyzwaniem, ale i wielką satysfakcją. Wymaga stosowania przemyślanych i dobrze dobranych metod.
Wszyscy wiemy, iż ze względu na specyfikę zaburzenia uczeń ze spektrum autyzmu funkcjonuje najlepiej gdy działa w warunkach powtarzalnych, rutynowych, związanych z pewnym schematem. Stworzenie takiego schematu działań okazuje się często wielkim ułatwieniem w pracy z uczniem.
W tym artykule chcę zaprezentować jeden ze sposobów pracy z dzieckiem – nauczanie równoległe.
Nauczanie równoległe to nic innego, jak działanie wg. modelu odnoszącego się do wszystkich aspektów funkcjonowania ucznia w szkole. Zaletą tej metody pracy jest jej uporządkowanie. Jako nauczyciel tworzę sobie sam metodę pracy, organizując ją wg. schematu.
Jak ten schemat ma wyglądać?
Podstawą jest kilka elementów.
Nauczanie równoległe – schemat działań:
- Przekazywanie wiedzy szkolnej w określony sposób.
- Wprowadzanie zasad zachowania na lekcji.
- Uczenie dzieci zachowań prospołecznych.
- Stosowanie technik zmniejszających niekorzystny wpływ różnych objawów na funkcjonowanie dziecka w klasie.
- Stosowanie opcji ułatwienia.
W artykule poznamy jeden z elementów modelu – opcje ułatwień – dostosowań dla dziecka ze spektrum autyzmu.
Przedstawione techniki będą dotyczyły sprawdzania i przekazywania wiedzy.
„Opcje ułatwienia”
Jako nauczyciel odpowiadamy sobie na pytania:
Co uczniowi pomoże w opanowaniu wiedzy?
Jakie dostosowania mogę wprowadzić, by ułatwić mu osiągnięcie sukcesu?
Wybrane ułatwienia dotyczące sprawdzania i przekazywania wiedzy:
- Pisanie sprawdzianu w alternatywnej formie – uczeń, który ma trudności z pisaniem, pisze test lub odpowiada ustnie, może pisać pismem uproszczonym, na komputerze.
- Wysyłanie uczniowi krótkich notatek do zapoznania przed lekcją (albo wysłanie stron do przejrzenia przed zajęciami).
- Uczenie wykonywania notatek za pomocą map myślowych, schematów.
- Przy wydawaniu polecenia upewnianie się, czy uczeń je zrozumiał, jeżeli polecenie jest długie, rozkładamy je na części (nauczyciel współorganizujący). Bardzo często uczniowie nie wykonują zadań, ponieważ nie zrozumieli polecenia.
- Przy przekazywaniu treści ograniczenie ich do najważniejszych, które tworzą logiczną i chronologiczną całość, rezygnacja z rozbudowanych wątków pobocznych.
- Nie zakładamy, że dzieci z ZA rozumieją coś tylko dlatego, że odtwarzają to, co usłyszały.
- Sprawdzanie stopnia zrozumienia tekstu, zadawanie dodatkowych pytań;
W pracy nad zrozumieniem tekstu pomocne dla ucznia mogą być cząstkowe pytania: „Co się wydarzyło? Kiedy? Gdzie? Komu? Jakie było zakończenie zdarzenia? Dlaczego?
- W procesie uczenia odwoływanie się do pamięci wzrokowej i długoterminowej.
- Ustalenie z nauczycielem współorganizującym warunków uczestniczenia ucznia w zajęciach: wyciszenie, relaksacja przed, obecność obok nauczyciela współorganizującego w pobliżu na wypadek problemów (określenie stopnia ingerencji).
- Częste odwoływanie się do konkretu – wykorzystanie zdjęć, piktogramów, filmów.
- Tworzenie dla ucznia (lub z uczniem) planu, schematu wykonania zadania, listy zadań do zrobienia.
- Podczas pracy z uczniem: powiększenie czcionki do pracy, pozostawianie miejsca do formułowania odpowiedzi na konkretne pytania.
- Układanie testów z wykorzystaniem materiałów i treści wizualnych, obrazkowych.
- Dawanie czasu na zastanowienie się, analizę i zrozumienie pytania lub polecenia, a także na właściwą reakcję (sformułowanie odpowiedzi, wykonanie czynności).
- Akceptowanie prawidłowych rozwiązań, nawet jeśli logika jest niejasna.
- Wyznaczanie mniejszej liczby zadań do wykonania.
Ważnym elementem ułatwień są:
Techniki minutowe
- Dyskretnie monitoruj co 5-7 minut pracę ucznia.
- Przed rozpoczęciem lekcji dopilnuj, by uczeń miał na stoliku tylko potrzebne przybory.
- Przygotuj karty pracy podzielone na mniejsze części, skróconą wersję notatki do wpisania/wklejenia do zeszytu, dodatkowe zadania typu krzyżówki, rebusy dla ucznia, który szybciej skończy wykonywanie swoich zadań.
- Przypomnij uczniowi umowę dot. zachowania i pracy na lekcji ,omów plan pracy, plan wykonania zadania.
- Ustal z uczniem tajny sygnał (słowo, niewerbalny znak), za pomocą którego przywołasz jego uwagę.
- Umów się z uczniem, że np. po 15 minutach pracy będzie mógł przerwać ją na chwilę, przejść się po klasie.
- Wyznaczaj czas na daną aktywność/zadanie najlepiej w wizualnej formie (timer, minutnik).
Wszystkie działania opisane powyżej, powinny znaleźć się i IPET.
Zachęcam do stosowania opisanych sposobów pracy. Sprawdzają się i przynoszą efekty.
Anna Świercz
Bibliografia:
- Seach D., Lloyd M., Preston M. (2006), Pomóż dziecku z autyzmem… praktyczny przewodnik dla rodziców i pedagogów, (Warszawa): Wydawnictwo K. E. Liber. 8. M. Suchowierska, P.Ostaszewski, P. Bąbel (2012),
- Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania, Gdańsk: GWP 2012 9.
- E. McClannahan & P. J. Krantz (1999), Activity Schedules for children with autism Bethesda MD: Woodbine House.
- Agnieszka Borkowska „Zrozumieć świat ucznia z Zespołem Aspergera”Wydawnictwo Harmonia 2010
- Materiały szkoleniowe na podstawie opracowań J. Grochowska, R. Werpachowska, J. Burgiel Fundacja SYNAPSIS Warszawa 2017
