W naszym życiu niemal każdego dnia spotykamy się z ludźmi o odmiennych poglądach, interesach, stanowiskach, osobowości i doświadczeniach. Każde spotkanie z innym człowiekiem może być zakończone poczuciem satysfakcji, zadowolenia z jego przebiegu, osiągniętego celu, lub przeciwnie – poczuciem porażki, frustracji, niezadowolenia.
Każdego dnia wchodzimy w różnorodne relacje społeczne, stajemy przed trudnymi decyzjami i wyborami. W pracy często działamy pod presją czasu, stresu, a wtedy nietrudno o pojawienie się problemów, z którymi nie zawsze potrafimy sobie poradzić i zaburzenie relacji z innymi. Zaczynamy działać pod wpływem silnych emocji, pojawiają się konflikty.
Często sądzimy, że nasze dobre intencje, dobra wola, wykształcenie, cechy osobowości, przychylność otoczenia czy przekonanie o swojej pozycji w środowisku wystarczą, aby zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa w relacjach z innymi ludźmi i osiągać sukcesy w prowadzeniu trudnych rozmów, rozwiązywaniu problemów. Tymczasem nieumiejętne poprowadzenie spotkania może zakończyć się brakiem spodziewanych efektów, korzystnego rozwiązania, a nawet doprowadzić do eskalacji konfliktu.
Optymalnym stylem rozwiązywania problemów są negocjacje, których rola wzrasta obecnie we wszystkich dziedzinach życia publicznego i osobistego. Celem negocjacji jest zażegnanie lub rozwiązanie konfliktu, polubowne dojście do porozumienia korzystne dla obu stron.
W szkole rolę negocjatora pełni najczęściej dyrektor, ponieważ to on jest organizatorem i głównym reżyserem działań w szkole, wytycza ich cele i kierunki, od niego zależy jakość pracy szkoły. Aby osiągnąć zamierzone cele dyrektor nie może jednak działać sam, potrzebuje zespołu, który potrafi współpracować w dążeniu do ich realizacji. Ścieranie się interesów i powstawanie konfliktów w sytuacji wykonywania wspólnych zadań , wzajemnych zależności, jest nieuniknione, a sprawne funkcjonowanie swoistego systemu społecznego, jakim jest szkoła często zależy od wiedzy i umiejętności negocjacyjnych dyrektora.
W dzisiejszej rzeczywistości naturalnych zmian w układzie stosunków społecznych, dewaluacji wartości kształcenia, zmian w systemie oświaty, niepewności pracowników-nauczycieli co do zatrudnienia, rosnących roszczeń rodziców wynikających z obaw i troski o przyszłość własnych dzieci – zbudowanie prawidłowych relacji w szkole i zapewnienie właściwych, sprzyjających rozwojowi szkoły stosunków z podmiotami współpracującymi z zarządzaną przez niego placówką jest dla dyrektora autentycznym wyzwaniem.
Szkoła jest pewnym rodzajem systemu społecznego, którego członkowie wchodzą w interakcje społeczne na wielu różnych poziomach: uczeń-uczeń, uczeń- nauczyciel, nauczyciel-nauczyciel, nauczyciel-rodzic, dyrektor-rodzic/nauczyciel/uczeń, członek społeczności szkolnej-osoby spoza środowiska szkolnego: jednostki lub grupy współpracujące ze szkołą, władze lokalne czy oświatowe.
W tym systemie negocjacyjna rola dyrektora może być także rozpatrywana na różnych poziomach: z jednej strony jako obiektywnego arbitra (mediatora) konfliktów wynikających ze złożoności życia i relacji członków społeczności szkoły; z drugiej strony jako negocjatora w realizacji władzy wykonawczej (źródła wielu konfliktów) związanej z funkcją dyrektora jako osoby sprawującej i egzekutora władzy delegowanej ze strony organów nadrzędnych – przekazywanie i egzekwowanie poleceń w stosunku do uczniów, rodziców, grona pedagogicznego i pracowników szkoły, wdrażanie poleceń władz nadrzędnych (miasto, gmina, powiat, kuratorium, ministerstwo).
Na podstawie moich dotychczasowych doświadczeń nauczyciela, wychowawcy i wicedyrektora szkoły mogę stwierdzić, że umiejętności negocjacyjne są coraz bardziej przydatne w codziennej pracy w szkole – umiejętność przekazywania, wyjaśniania, przekonywania do wydawanych poleceń, łagodzenia napięć przez nie wywoływanych.
Rozmowy w gabinecie dyrektora, w których uczestniczę, bywają bardzo trudne i nawet doświadczony dyrektor przy wykorzystaniu całej swojej wiedzy, inteligencji emocjonalnej, racjonalnej argumentacji i autorytetu może mieć trudności w osiągnięciu zamierzonego efektu negocjacji.
Nowoczesny dyrektor powinien mieć świadomość tego, że umiejętność skutecznego negocjowania zależy nie tylko od osobistych predyspozycji negocjatora. Sztuka prowadzenia dialogu, negocjacji wymaga solidnego przygotowania i znajomości odpowiednich narzędzi komunikacyjnych – znajomości strategii i technik negocjacyjnych, ciągłego doskonalenia i poszerzania wiedzy psychologicznej i merytorycznej wymienionych zagadnień.
Jolanta Magda – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego zarządzanie oświatą zorganizowanego przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli Instytut Kształcenia Eko-Tur.
