Z zapisu w podstawie programowej – edukacja szkolna polega na harmonijnej realizacji przez nauczyciela zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania – wynikają określone konsekwencje. Nauczanie, kształcenie umiejętności i wychowanie są konkretnymi celami pracy każdego nauczyciela, a zadania z nich wynikające powinny wzajemnie uzupełniać się i równoważyć. Oznacza to, że nie można mówić o wychowaniu jako o zadaniu dodatkowym, realizowanym obok dydaktyki czy kształcenia umiejętności.
Warto zatem sobie uświadomić, czym jest wychowanie. Patrząc na wychowanie jako proces zachodzący w relacji wychowawca – wychowanek, możemy wyodrębnić dwa istotne obszary oddziaływań. Pierwszy obszar to działania związane z opieką, ochroną, dostrzeganiem i rozumieniem problemów wychowanka oraz reagowaniem na nie. W obszarze tym mieszczą się m.in. programy profilaktyczne związane z zapobieganiem uzależnieniom czy przemocy.
Drugi obszar wychowania to działania ukierunkowane na kształtowanie postaw wobec innych ludzi, samego siebie i zadań, które stawia przed młodym człowiekiem szkoła, a następnie życie. Można powiedzieć, że jest to wychowanie formacyjne, w którym duże znaczenie mają wzorce osobowe, w tym przede wszystkim wychowawca. Oba te obszary powinny się łączyć, młodzi ludzie bowiem potrzebują od dorosłych opieki, zrozumienia, wsparcia, chronienia przed zagrożeniami, ale też i pomocy w poszukiwaniu wskazówek, wzorców oraz reguł postępowania w odkrywaniu świata dorosłych.
Pierwszym miejscem, gdzie rozpoczyna się proces wychowania, jest dom rodzinny. Szkoła jedynie wspiera rodziców w wychowaniu ich dzieci. Rodzice, akceptując szkolny program wychowawczy, część swoich uprawnień przekazują instytucji, pod której opiekę oddali dziecko. Jednym ze sposobów oparcia wychowania na wspólnych wartościach jest program wychowawczy szkoły, współtworzony i konsultowany przez rodziców i nauczycieli. Wychowanie w szkole rozpoczyna się z chwilą, gdy nauczyciel zastanawia się, jakiego człowieka chce wychować. Na podstawie jakich wartości? Czy są one spójne z wartościami rodziców wychowanka? Co jest dobre dla dziecka? Co będzie sprzyjało jego wszechstronnemu rozwojowi? Jakie sytuacje wychowawcze warto zaplanować? Jakie doświadczenia wyniosą z nich uczniowie?
To niezwykle ważne, jakim człowiekiem jest nauczyciel. Podstawą wychowania w szkole jest umiejętność nawiązania dialogu z wychowankiem i kontakt z nim. Na tej bazie uczeń może budować relacje z innymi dorosłymi i rówieśnikami. Ramą tej relacji są: zbiór zasad regulujących życie w szkole, role, jakie pełnią poszczególni członkowie społeczności szkolnej, zadania wychowawcze wynikające z celów i wspólnych wartości, czyli system wychowania, z którego powstanie szkolny program wychowawczy.
Wychowawcza rola szkoły, wychowanie, nasza nauczycielska odpowiedzialność w tym zakresie to poważny temat, nad którym winniśmy się zastanawiać, dyskutować i wspólnie ustalać priorytetowe cele i zadania. Nic zatem dziwnego, że w zmieniającej się rzeczywistości, tematyka ta stała się głównym kierunkiem polityki oświatowej państwa na bieżący rok szkolny.
