Pomoc psychologiczno-pedagogiczna prowadzona przez przedszkola, szkoły i placówki jest nieodpłatna, ale też dobrowolna – co już takie oczywiste nie jest. Inicjatorami, czyli osobami, które uznają, że pomoc ta jest dziecku/uczniowi potrzebna, może być w zasadzie każdy uczeń, jego rodzic, nauczyciel, wychowawca, dyrektor, pielęgniarka i higienistka szkolna, pomoc nauczyciela i jego asystent, asystent rodziny i pracownik socjalny, sąd i kurator sądowy, organizacja pozarządowa lub podmiot działający na rzecz dziecka i rodziny, a także pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc organizuje dyrektor i on jest za nią odpowiedzialny – w przedszkolu i placówce sam podejmuje się jej koordynacji, zaś w szkole to zadanie przypisane jest wychowawcy klasy. Z uwagi na konieczność sprawnego i wzajemne przepływu informacji dotyczącej potrzeby objęcia dziecka/ucznia pomocą w każdym przedszkolu, szkole i placówce powinna być na tę okoliczność opracowana stosowna procedura.
O objęcie pomocą psychologiczno-pedagogiczną można poprosić samemu ,lub trzeba się na nią zgodzić jeżeli wnioskodawcą tej pomocy jest osoba druga. Najlepiej, by taka prośba, bądź zgoda, wyrażana była na piśmie – najbardziej oczywista prośba o pomoc ma miejsce w poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie rodzic, prawny opiekun lub uczeń pełnoletni, wypełnia wniosek o udzielenie pomocy. Dostarczenie do szkoły, przedszkola i placówki jednego z ww. dokumentów powinno być jednocześnie prośbą i zgodą na objęcie i korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W sytuacji stwierdzenia zasadności objęcia dziecka/ucznia pomocą przedszkole, szkoła i placówka zobligowane są tę pomoc zaoferować, choć uczeń lub rodzic wcale nie musi się na nią zgodzić. Istnieje bowiem jeszcze trzecia forma udzielania pomocy, czyli interweniowanie, oznaczające podejmowanie przez przedszkole, szkołę i placówkę działań pomocowych w pewnych bardzo trudnych sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie, że zdrowie (fizyczne lub psychiczne) bądź życie dziecka/ucznia jest zagrożone lub zauważalne są symptomy istotnego zaniedbania. Wtedy wskazane jest założenie „Niebieskiej Karty”, wystosowanie prośby do sądu o tzw. wgląd w sytuację rodzinną dziecka, a nawet zawiadomienie prokuratury o możliwości popełnienia względem małoletniego przestępstwa już oczywiście bez niczyjej zgody (choć z powiadomieniem zainteresowanych o podejmowanych działaniach).
Dzieci i młodzież obejmowane pomocą psychologiczno-pedagogiczną zalicza się do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – w ujęciu szerokim (w ujęciu wąskim do tej grupy zalicza się tylko uczniów posiadających ważne orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego). Potrzeba objęcia różnymi formami pomocy wynika w szczególności z ich: niepełnosprawności (ruchowej, intelektualnej, autyzmu, w tym zespołu Aspergera, niedowidzenia lub niewidzenia, niedosłuchu lub niesłyszenia oraz niepełnosprawności sprzężone), niedostosowania społecznego i zagrożenia niedostosowaniem społecznym, zaburzeń zachowania i emocji, szczególnych uzdolnień, specyficznych trudności w uczeniu się (dysleksji, dysgrafii, dysortografii i dyskalkulii), deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych (różnego rodzaju wad mowy i wymowy), choroby przewlekłej, sytuacji i zaburzeń traumatycznych, niepowodzeń edukacyjnych (z różnych przyczyn), zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową rodziny i sposobem spędzania wolnego czasu oraz kontaktów środowiskowych, trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego (w tym związanych z wcześniejszą nauką za granicą). Wielu z nich trafia do poradni psychologiczno-pedagogicznej i po przeprowadzonej specjalistycznej diagnozie otrzymuje odpowiedni „dokument” (opinię, orzeczenie lub informację), poświadczający konieczność objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną. W sytuacji, gdy pomimo udzielanej dziecku/uczniowi pomocy nie następuje widoczna poprawa jego funkcjonowania, dyrektor przedszkola szkoły lub placówki występuje z pisemnym wnioskiem do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej o diagnozę i wskazanie sposobów rozwiązania problemu.
Magdalena Słobodzin-Wald – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Instytut Kształcenia EKO-TUR, Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli
