Działania wychowawcze mające na celu profilaktykę przemocy, czy (jeżeli już zjawisko wystąpi) działania naprawcze, muszą zatem uwzględnić również grupę świadków. Ich reakcja może być bowiem bardzo istotnym elementem w sile oddziaływania czynników wpływających na rozwój, bądź poziom przemocy szkolnej. Agata Komendant-Brodowska w swoim artykule „Między głosem sumienia a więzami przyjaźni…”[1] stwierdza, że „(…) dzieci o takim samym poziomie lęku i odrzucenia społecznego w różnych klasach stają się, bądź nie stają się ofiarami prześladowań. Tam, gdzie agresor otrzymuje pozytywny feedback w postaci kibicowania, czynniki ryzyka działają bardzo silnie. Tam, gdzie agresor musi liczyć się z wysokim poziomem obrony ofiary, czynniki ryzyka działają nieco słabiej niż w klasach, gdzie obrońców brakuje”. Wynika stąd, że właściwe reakcje świadków mogą hamować eskalację zachowań przemocowych. Zarówno uczniowie, jak i dorośli, powinni zdawać sobie sprawę, że brak reakcji na przemoc, to w istocie przyzwolenie na nią. O jakich czynnikach ryzyka warto wiedzieć? Wymieńmy najistotniejsze. Słaba pozycja liderska wychowawcy klasy, który nie reaguje, bądź reaguje niewłaściwie na przejawy przemocy wśród swoich uczniów, złe stosunki interpersonalne uczniów w klasie, niskie poczucie bezpieczeństwa, wyzwalające w konsekwencji walkę o dobrą pozycję w grupie rówieśniczej po to, by nie stać się ofiarą przemocy, „wrogie podgrupy” w klasie, ostracyzm i wykluczenie uczniów o najsłabszej pozycji. E.Rolland do powyższych czynników dorzuca jeszcze „brak zdefiniowanego modelu pracy nauczycieli podczas lekcji, słaba współpraca kadry nauczycielskiej i słaba pozycja przywódcza wychowawcy”.[2]
Jak zatem wspierać uczniów we właściwym reagowaniu na przemoc w szkole?
Rozmawiaj z uczniami o przemocy. Muszą umieć ją dobrze definiować po to, by właściwie interpretować sytuacje, których są świadkami. Zdarza się często, że uczniowie nie kwalifikują faktycznej przemocy do zdarzenia, wymagającego interwencji, czy reakcji. Ustal granicę między żartem a złośliwością (żart jest wówczas, gdy śmieją się wszyscy).
Modeluj właściwe reagowanie. Dbaj o poczucie bezpieczeństwa swoich podopiecznych.
Integruj swoją klasę (można wykorzystać elementy socjoterapii).
Ustal z uczniami normy klasowe, wśród których nie będzie miejsca na przemoc.
Ucz pozytywnej i efektywnej komunikacji.
Rozwijaj kompetencje społeczne i osobiste uczniów poprzez projekty, pracę w grupach, w tandemach.
Włącz do zajęć wychowawczych tematy związane z definicją przemocy, agresji oraz codziennych sytuacji konfliktowych, z różnymi formami dręczenia (jak te pośrednie, bezpośrednie, słowne, fizyczne, przemoc relacyjna, czy cyberprzemoc).
Uświadamiaj skutki przemocy, łam stereotypy i uprzedzenia, poruszaj aspekty skutków prawnych przemocy (zwłaszcza z uczniami, którzy skończyli 13 lat).
Wyposaż uczniów w kontakty, gdzie można uzyskać pomoc.
Ćwicz z uczniami asertywność (mówienie „nie”, stosowanie metody „zdartej płyty”), dystans, poczucie humoru.
Ucz, jak bezpiecznie reagować na przemoc. Podaj konkretne metody i sposoby:
Rozmowa ze sprawcami:
„Zachowaj spokój. Powiedz krótko: „Zostaw go”, „Przestańcie go szturchać” „Przestań go przezywać”. Nie daj się wciągnąć w dyskusję ze sprawcą. Zastosuj metodę „zdartej płyty”.
Wsparcie ofiary:
Daj do zrozumienia koledze, którego spotykają przykrości ze strony rówieśników, że jesteś po jego stronie i nie godzisz się z tym, co robią inni: napisz mu wiadomość, że jesteś z nim, zadzwoń do niego, zaproś do domu, podejdź i porozmawiaj z nim chwilę. Pokaż, że nie jest sam.
Przekazanie informacji nauczycielowi:
Pomyśl, któremu nauczycielowi chciałbyś powiedzieć o przemocy, której byłeś świadkiem. Przygotuj się do rozmowy, poukładaj sobie w głowie informacje, ewentualnie zgłoś problem do anonimowej skrzynki.
Pierwsza część dostępna pod adresem https://edurada.pl/artykuly/rola-wiadka-w-zjawisku-przemocy-r-wie-niczej-cz-i/
[1] Agata Komendant – Brodowska, Między głosem sumienia a więzami przyjaźni. Zachowanie świadków dręczenia a struktura klasy szkolnej” w: DECYZJE nr 20 grudzień 2013
[2] Rolland E., (1999), School influences on Bullying, Stavanger: Rebell.
