Pierwszym środowiskiem społecznym i wychowawczym, w którym dziecko przebywa od urodzenia jest rodzina. Rodzina jest grupą społeczną, której nie zastąpi w procesie socjalizacji i wychowania żadna instytucja, lecz może ją wspierać i współdziałać z nią. Przejście z rodziny do przedszkola jest istotną zmianą w życiu dziecka. W przedszkolu odkrywa społeczeństwo zorganizowane, społeczną rzeczywistość, doświadcza działania dużej ilości silnych bodźców. Przedszkole ma za zadanie wszechstronnie oddziaływać na rozwój dziecka i przygotować je do podjęcia nauki w szkole. Kontakty z innymi ludźmi w tym okresie życia są bardziej intensywne i częstsze niż wcześniej. Dziecko w wieku przedszkolnym ma okazje do zawierania znajomości zarówno z dziećmi, jak i z dorosłymi spoza rodziny. Te dzieci, które chodzą do przedszkola, zdobywają w tym okresie nowe znajomości. Nowe kontakty dają dziecku okazje do wypróbowania nowych zachowań, ale też stawiają przed nim wymagania.
To wejście w nowe środowisko dla dziecka powoduje, że nabywa ono wiedzę o rolach społecznych, odkrywa prawa i obowiązki pełniącego daną rolę. Stoi przed koniecznością akceptacji obowiązujących w grupie norm i zasad. Przedszkolak głównie uczy się przez zabawę, dlatego młodsze dzieci 3-4 letnie przejawiają aktywność w zabawach samotnych i równoległych, naśladując działania bawiącego się obok kolegi czy koleżanki. Jest to czas, kiedy dzieci jeszcze ze sobą nie współdziałają. Dopiero 5–latki są zdolne do zabaw wspólnych, w których każde dziecko podejmuje jakieś role, wcielając się w mamę, tatę, nierzadko w rolę pań z przedszkola, lekarza czy weterynarza. Dzięki zabawom na niby dzieci poznają role społeczne, rodzinne i zawodowe. Zazwyczaj dzieci intuicyjnie przejmują rolę zgodne z własną płcią, dziewczynki wcielają się w role kobiece, chłopcy w role męskie, najczęściej podejmują zawody swoich ojców. Dopiero około 6 roku życia pojawiają się zabawy społeczne w grupach, które integrują dzieci wokół wspólnego celu. Dzięki zabawom tematycznym dzieci przedszkolne uczą się negocjowania, kompromisu, współpracy, fair play, słuchania wychowawcy.
Dziecko przekraczające próg przedszkola musi stopniowo nauczyć się odnajdywać w nowym (często trudnym dla niego) środowisku rówieśników i pań pracujących w przedszkolu. Pierwsze dni często bywają trudne, zdarza się, że dzieciom towarzyszą łzy, lek przed separacją, niepokój czy mama przyjdzie po nie. Poczucie bezpieczeństwa ulega zachwianiu, dlatego dziecko oczekuje od opiekunów zapewnienia miłości, szuka uwagi, potrzebuje wsparcia, nierzadko przytulenia. W miarę adaptacji w nowym środowisku u dzieci zaczynają się kształtować pierwsze przyjaźnie, które mają charakter wspólnej zabawy czy dzielenia się zabawkami. Dzieci, które obdarzają się przyjaźnią najczęściej spędzają ze sobą więcej czasu, chcą siedzieć obok siebie, iść razem w parze podczas spaceru, bawią się razem. Często takie przyjaźnie przenoszą się poza przedszkole. Dzieci umawiają się ze sobą na wspólne spotkania na placach zabaw czy na wizyty u siebie w domu. Zdarza się, że takim pozytywnym zachowaniom towarzyszą negatywne zachowania.
Ilona Marciniak
