Z pewnością w wielu szkołach ostatnie półrocze to czas ciekawych inicjatyw zrealizowanych w ramach obchodów Święta Niepodległości, kultywowania zwyczajów związanych ze świętami religijnymi czy lokalnymi albo ogólnokrajowymi inicjatywami wolontariackimi.
Być może zarówno w gronie nauczycieli, jak i rodziców, budzi się niepokój, czy te okolicznościowe działania nie zaburzają realizacji procesu wychowawczo-edukacyjnego i czy nie są tylko spektakularnymi działaniami promocyjnymi mającymi niewiele wspólnego z rzetelną dydaktyką.
Taki niepokój warto potraktować jako zachętę do ewaluacji naszych praktyk, by sprawdzić, jaki faktycznie przyniosły efekt.
Proponuję przeprowadzić ewaluację w kontekście efektywności kształcenia kompetencji kluczowych. Takie działanie jest tym bardziej uzasadnione, że kształcenie kompetencji kluczowych jest przedmiotem prowadzonego przez MEN monitoringu, a kompetencje cyfrowe oraz osobiste, społeczne, w zakresie umiejętności uczenia się i przedsiębiorczości zostały zapisane wprost w kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa na rok 2018/19.
Określając przedmiot badania ewaluacyjnego i głównych problemów badawczych podczas autoewaluacji i ewaluacji wewnętrznej mamy pełną autonomię. Przedmiotem ewaluacji mogą być wybrane metody działania (np. realizowane projekty), sposób i efektywność kształcenia wybranych lub wszystkich kompetencji kluczowych, identyfikacja barier w kształceniu kompetencji, które w środowisku naszych uczniów postrzegamy jako deficytowe, zdiagnozowanie dobrych praktyk wartych rekomendowania nauczycielom, którzy ich dotąd nie stosują, sposób współpracy nauczycieli na rzecz kształcenia kompetencji uczniowskich lub inna, zgodna z naszymi potrzebami i zainteresowaniami, przestrzeń.
Z uwagi na to możemy przedmiotem ewaluacji uczynić efektywność przeprowadzonych inicjatyw w kontekście kształcenia kompetencji kluczowych w naszej placówce.
Kolejny krok to sformułowanie pytań i kryteriów ewaluacyjnych. Pamiętajmy, że jako ewaluatorzy nie tylko pytamy „Jak jest?” czy „Dlaczego tak jest?”, ale „Czy to, że tak jest, to dobrze czy źle?”. Czyli musimy odnieść się do kryteriów wskazanych w projekcie ewaluacji. Takimi kryteriami są najczęściej: skuteczność, efektywność, użyteczność, trafność i trwałość.
Teraz czas na wybór lub opracowanie metodologii badania. Metody badawcze powinny gwarantować rzetelność. Najlepiej żeby były różnorodne. Warto dokonać analizy dokumentacji, przeprowadzić wywiad, zastosować kwestionariusz, czy dokonać obserwacji. Ważną kwestią jest dbałość o dobór respondentów. Warto uwzględnić opinię różnych środowisk: uczniów, nauczycieli, rodziców, gości, realizatorów działań, uczestników, obserwatorów.
We wstępnych czynnościach istotnym elementem powinno się stać określenie ram czasowych i harmonogramu działania. Na harmonogram z reguły składają się etap:
- krystalizacji założeń (określenie przedmiotu, celu, odbiorcy, pytań ewaluacyjnych, metodologii działań i formy prezentacji wyników)
- przygotowawczy (powołanie zespołu ewaluatorów, wstępne rozpoznanie przedmiotu badania, przygotowanie narzędzi badawczych,
- realizacji (czas gromadzenia informacji, prowadzenia badań)
- analizy danych i przygotowywania raportu
- omawiania wyników, formułowanie wniosków i rekomendacji
oraz
- przedstawienie raportu odbiorcom.
Autoewaluacja lub ewaluacja wewnętrzna dokonana pod koniec pierwszego półrocza będzie nie tylko analizą i podsumowaniem dotychczasowych działań , ale punktem wyjścia do planowania kolejnych szkolnych przedsięwzięć, dlatego bezcenną rolę pełnią dobrze sformułowane wnioski i rekomendacje stanowiące istotę raportu ewaluacyjnego. Ważne, by jego forma, zakres a także czas i miejsce prezentacji były przyjazne dla odbiorców. Jeśli odbiorcami są nauczyciele naszej szkoły, zaprośmy ich do dyskusji w celu wspólnego sformułowania rekomendacji. Każdy kto poczuje, że jego głos, pomysł czy potrzeba się liczy, będzie identyfikować się z kolejnymi wyzwaniami.
W zależności od sytuacji możemy w najbliższej przyszłości niwelować zaistniałe i zdiagnozowane deficyty (np. zrealizować działania obliczone na kształcenie określonej kompetencji, zastosować metody pracy, po które stosunkowo rzadko sięgaliśmy, motywować do działania uczniów, których dotąd nie zdołaliśmy skutecznie uaktywnić), ale też promować w środowisku rozwiązania, które okazały się relatywnie najbardziej skuteczne , efektywne, użyteczne, trafne i trwałe. Ewaluacja może i powinna stać się impulsem do dalszych planowych i celowych działań.
