„Słowo lider pochodzi od staroangielskiego leader, co oznacza prowadzić kogoś w podróży”.[1] Nieco innej definicji w swoim opracowaniu używa Jacek Jakubowski „Lider to szef, wódz, przywódca, ten na górze, decydent. Ma prawo dominować, może oceniać podwładnych, może ustalić skład zespołu (i na przykład zwolnić, wyrzucić, odsunąć, ale też docenić, zatrudnić, awansować).”[2] Porównując obie definicje można jednoznacznie stwierdzić, że to pojęcie odnosi się przede wszystkim do osoby a nie stanowiska. Obecnie w potocznym znaczeniu określenie lider zazwyczaj odnosi się do dziedziny zarządzania i marketingu. (B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”)
Swoją postawą liderzy sprawiają, że ludzie chcą ich naśladować, poddają się ich przywództwu. „Optymizm jest zaraźliwy. Wielki lider może sprawić, że wszyscy w jego organiazacji mogą uwierzyć w lepszą przyszłość, co zaowocuje wydajnością pracy i lepszą organizacją”[3] Liderzy, pomimo napotykanych na swojej drodze przeciwności do osiągnięcia celu, zawsze patrzą w przyszłość z optymizmem i nadzieją. Dzięki takiej postawie mają szansę „zarazić” nią swoich współpracowników. Istotną cechą lidera jest również pewność siebie. „Pewni siebie liderzy kreują pewnych siebie zwolenników. To tłumaczy, dlaczego taka organizacja stale się rozwija. Zachowanie pracowników jest lustrzanym odbiciem liderów.”[4] Pewność siebie sprawia, że lider sprosta każdemu zadaniu, jest w stanie znaleźć sposób na pokonanie każdej przeszkody.
Kolejną istotną cechą lidera, z punktu widzenia organizacji/zespołu jest integralność (spójność), „wierność wyznaczonemu przez siebie systemowi wartości i przestrzeganie uczciwej gry.”[5] Człowiek stojący na czele organizacji/zespołu powinien być wzorem do naśladowania. Jego zadaniem jest bezwzględne przestrzeganie norm i zasad ustalonych wewnętrznymi przepisami, a dzięki temu podnoszenie jakości pracy i wydajności pracowników. Członkowie organizacji/zespołu zdecydowanie bardziej doceniają liderów, którzy potrafią stworzyć atmosferę zaangażowania i współpracy, są dla nich wzorem godnym naśladowania. Lider powinien być także stanowczy, jest to kolejna ważna jego cecha. Prowadzenie organizacji/zespołu wiąże się czasami z podjęciem błędnej decyzji. Pomimo tego, jest to znacznie lepsze niż odkładanie zajęcia stanowiska w jakiejś sprawie w nieskończoność. Przesuwanie decyzji w czasie bardzo często wiąże się z obawą o ponoszenie konsekwencji swojej decyzji. „Wielcy liderzy podejmują decyzje. Nie oznacza to, że robią to błyskawicznie.”[6] Na prawidłowe i przemyślane decyzje potrzebny jest czas, uspokojenie emocji. Ważne jest również zebranie opinii, zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji, zebranie i zweryfikowanie dostępnych w danej sprawie informacji.
Na tym etapie należy zadać pytanie: Co robią liderzy? Jednym z ważniejszych zadań lidera jest inspirowanie ludzi do działania. Pracownicy bardzo często chcą utożsamiać się z organizacją, w której pracują, chcą być z niej dumni. Każdy z nich ma w sobie jakąś pozytywną energię czy potencjał kreatywności. „Liderzy, korzystając ze swojej wiedzy, inspirują pracowników do działania i osiągania rzeczy wielkich. Liderzy znają wartość pracowników i role, jaką pełnią oni w osiąganiu celów firmy.”[7] Mają też możliwość nagradzania pracowników za kreatywność. Nie sztuką jest znalezienie pracowników, którzy dobrze wykonają pracę. Wyzwaniem jest wydobycie z nich naturalnej energii, potencjału pomysłowości i kreatywności. Bardzo pomocna będzie w tym dobra komunikacja. „Liderzy zobowiązani są do komunikowania się ze swoimi pracownikami i informowania ich o działalności organizacji. Pracownicy chcą być integralną częścią organizacji i pragną, aby ich opinie oraz sugestie były wysłuchane.”[8]
Wiadomo, że w dzisiejszych czasach kierowanie organizacją z punktu widzenia wydawania poleceń i kontroli ich wykonania się nie sprawdza. Ważna jest dwukierunkowa wymiana pomysłów, czas na spotkania, indywidualne rozmowy. Dzięki takim zabiegom pracownicy mają szansę poczuć się bezpiecznie, a także rozwijać swój potencjał, który może przynieść ogólne korzyści organizacji. „Wielcy liderzy wspierają pracowników i ułatwiają im wykonywanie pracy.”[9] Pracownik, który czuje wsparcie swojego lidera zdecydowanie chętniej będzie stawiał czoła nowym wyzwaniom. Sam będzie szukał odpowiedniej dla siebie drogi, którą dojdzie do celu organizacji.
[1] D. Bałutowski „Skuteczne i efektywne zarządzanie szkołą/placówką oświatową”, str. 2 [2] J. Jakubowski „Lider zmiany” w „Przywództwo i zmian w edukacji. Ewaluacja jako mechanizm doskonalenia”, red. Grzegorz Mazurkiewicz, str. 89 [3] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 53 [4] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 53 [5] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 54 [6] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 54
[7] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 50 [8] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 51 [9] B. Nelson, P. Economy „Zarządzanie”, str. 52
Małgorzata Zawadyl – uczestniczka Kursu Kwalifikacyjnego Zarządzanie Oświatą organizowanego przez Instytut Kształcenia Eko-Tur
