„Zmiany zachodzą tylko wtedy, gdy idziemy pod prąd, kiedy robimy coś całkowicie wbrew wszystkiemu, do czego przywykliśmy”.
Paulo Coehlo
Przed współczesną szkołą stoją duże wyzwania. Świat rozwija się i zmienia bardzo szybko. Nauczyciel nie jest już jedynym źródłem wiedzy, a uczniowie powinni posiadać umiejętność wybierania z różnych źródeł tego, co wartościowe, prawdziwe, przydatne. Naukowcy od ponad 20 lat mogą „zaglądać” do uczącego się mózgu i warto byłoby tę wiedzę wykorzystać organizując w szkole proces uczenia się uczniów. To właśnie oni uznają, jak mówi dr Marzena Żylińska, że uczenie się w szkole powinno w większości przebiegać w grupie, w zespole, a tylko czasami indywidualnie. Pracodawcy poszukujący nowych pracowników jako jedno z ważnych kryteriów stawiają „umiejętność współpracy w zespole”. Za ważne uznają, aby młody kandydat umiał się od grupy uczyć. W tym celu powinien jasno i zwięźle formułować komunikaty, aktywnie słuchać, radzić sobie z krytyką, wyciągać wnioski, być asertywnym i hierarchizować zadania. Powinien posiadać umiejętność efektywnego prezentowania swoich racji, uzasadniania pomysłów i szukania kompromisu pomiędzy różnymi stanowiskami. Są to bardzo ważne w dzisiejszym świecie umiejętności, których uczniowie powinni nauczyć się w szkole.
Z obserwacji dyrektorów i relacji nauczycieli wynika, że organizują oni pracę w grupach na zajęciach lekcyjnych, mimo, że jak zgodnie twierdzą, wymaga ona dużo większego przegotowania przez nauczyciela w domu. W klasie jednak często wygląda ona tak, że jeden z uczniów przejmuje rolę lidera i wykonuje zadanie sam, pozostali się przyglądają, lub każdy z członków zespołu robi to samo. Efekt jest taki, że uczniowie siedzą w grupach, czasem w nich pracują, ale nie widać „współpracy” między nimi. Dlatego tak ważna okazuje się grupowa zdolność uczenia się, w tym uczenie się od siebie nawzajem. Chodzi o przekazanie na każdym poziomie edukacyjnym własnego doświadczenia, wiedzy i kompetencji innym ludziom, pozwalając im korzystać z tego co sami posiadamy, czyli własnej wiedzy i doświadczenia. Zasada ta dotyczy również nas nauczycieli, czyli naszego dzielenia się z koleżankami i kolegami, tym co jako nauczyciele najlepiej potrafimy.
Jak to zrobić – od czego rozpocząć?
- Stworzyć w klasie środowisko sprzyjające uczeniu się we współpracy, czyli ustawić ławki do pracy w grupach.
- Wypracować wspólnie z uczniami „Zasady dobrej współpracy w zespołach”, tak aby to były ich zasady, które doskonale znają, rozumieją i zobowiązują się do ich przestrzegania.
- Urządzić gazetkę klasową, na której znajdą się wypracowane zasady, do których będziemy odwoływać się w razie potrzeby, niektóre prace wykonane w zespołach oraz dyplomy-wyróżnienia dla grup podczas badania przyrostu wiedzy każdego ucznia np. metodą ligi – zespoły – osiągnięcia.
- Wdrażać uczniów do współpracy w procesie uczenia się czyli:
– organizować sytuacje do rozmów uczniów w parach i ustalanie wspólnej odpowiedzi wraz z jej uzasadnieniem (z częstą zmianą partnerów do rozmowy)
– organizować pracę w grupach, którą prof. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu proponuje oceniać jednocześnie w trzech obszarach
a) jakość wykonanej pracy czyli jej zgodność z ustalonymi wcześniej kryteriami,
b) zaangażowanie członków zespołu podczas pracy (zaobserwowane przez nauczyciela),
c) wiedza zdobyta podczas pracy przez każdego członka zespołu (badana przez nauczyciela różnymi sposobami), powoduje, że uczniowie pomagają sobie nawzajem w razie trudności czyli uczą się wzajemnie.
Uczenie się oparte na współpracy jest praktycznym sposobem tworzenia ciekawych, ekscytujących, nastawionych na interakcje społeczne, środowisk uczenia się, które ułatwia dzieciom i młodzieży zdobycie tradycyjnych umiejętności i wiedzy. Uczniowie rozwijają umiejętność kreatywnego myślenia oraz umiejętności interaktywne bardzo potrzebne we współczesnym społeczeństwie. Żeby uczenie się we współpracy było bardziej adekwatne do wymogów XXI wieku należy do niego włączyć rozwijające się technologie informacyjno-komunikacyjne. Uczenie się we współpracy stało się więc praktyczną alternatywą dla nauczania tradycyjnego, a jego skuteczność potwierdzono w setkach badań na całym świecie.
Uczniowie bardzo lubią pracować w grupach, zdecydowanie wolą zajęcia, na których wykorzystuje się współpracę, i mają w związku z nimi większe poczucie sukcesu. Jeśli jednak chodzi o osiągnięcia, wyniki w dużej mierze zależą od tego, jak używa się uczenia się opartego na współpracy. Zasadniczo, jeśli ten sposób uczenia się ma być efektywny, zaistnieć muszą dwa elementy: grupowe cele i indywidualna odpowiedzialność.
Oznacza to, że grupy muszą pracować na to, by osiągnąć jakiś cel lub zdobyć nagrodę lub uznanie, a sukces całej grupy musi być uzależniony od indywidualnego uczenia się każdego z jej członków.
Jolanta Kolan
