Świat nieustannie się zmienia a wraz z nim ulegają zmianie źródła napędzające naszą cywilizację. Zmiany te mają ogromny wpływ na szkołę. Cywilizacja przemysłowa XIX i początków XX wieku ustąpiła miejsca cywilizacji informacji. Nowym źródłem postępu stał się człowiek i jego zasoby. Dlatego inwestowanie w człowieka, przygotowanie go do ciągłego doskonalenia jest wartością i zadaniem szkoły.
Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku „Edukacja: jest w niej ukryty skarb”[1] w rozdziale czwartym określa cele oraz formułuje cztery filary edukacji. „Edukacja jest niejako zobowiązana do dostarczenia mapy złożonego i wiecznie niespokojnego świata i busoli umożliwiającym po nim żeglugę”. By umieć odnaleźć się we współczesnym świecie i przygotować się do świata przyszłości, którego jeszcze nie znamy nie wystarczy posiąść pewne zasoby wiedzy i z niej korzystać. Widza musi być nieustannie analizowana, pogłębiana a nabyte podczas edukacji umiejętności nieustannie doskonalone.
Aby pomóc młodemu człowiekowi przygotować się do efektywnego egzystowania w społeczeństwie tzn. wnoszenia wartości dla niego i odnalezienia w tym sensu dla własnego rozwoju edukacja, zdaniem autorów wspomnianego opracowania, „(…) powinna organizować się wokół czterech aspektów kształcenia”.
Te cztery aspekty, filary wiedzy to: ” (…) uczyć się aby wiedzieć, tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia; uczyć się, aby działać, aby móc oddziaływać na swoje środowisko; uczyć się aby żyć wspólnie , aby uczestniczyć i współpracować z innymi na wszystkich płaszczyznach działalności ludzkiej; wreszcie, uczyć się, aby być (…)”.
Priorytetowym zadaniem szkoły powinien być wszechstronny rozwój człowieka, a jest on moim zdaniem możliwy gdy szkoła opracowując swoją wizję funkcjonowania uwzględni w niej równomierny nacisk na wszystkie cztery filary, potraktuje je w sposób integralny by w rezultacie osiągnąć swoją główną funkcję: „(…) spełnienie jednostki, która : uczy się, aby być”.
Przy powyższych założeniach opracowanie misji szkoły („Dlaczego istniejemy?”), znajdującej się w określonym środowisku, zasadniczych wartości, którymi kieruje się dana społeczność ( „W co wierzymy?”) przy ustalaniu swoich dalekosiężne celów, oraz wizji szkoły (Czym chcemy być?”) jest zadaniem wymagającym od lidera – dyrektora szkoły wielu złożonych umiejętności.
Dyrektor szkoły widziany jako lider musi mieć jasno określoną wizję i strategię wprowadzania jej w życie by ludzie, którym przewodzi mogli za nim podążać. Powinien jednoczyć ludzi w działaniu wokół tej wizji, wspierać zespół, motywować do działania bazując na pozytywnych cechach ludzi, którym przewodzi. Rodzą się tu zasadnicze pytania: kiedy zespół pracowników danej szkoły będzie żywił do dyrektora – lidera szacunek, kiedy będzie wspólnie z nim tworzył rzeczywistość zgodną z obraną wizją, kiedy będzie zintegrowanym zespołem, który w trudnych chwilach może liczyć na siebie?
Dyrektor powinien umieć odpowiedzieć sobie na to pytanie. Odpowiedź zaś jest wynikiem autodiagnozy: na jakim poziomie przywództwa aktualnie jestem? Ideałem jest osiągnięcie najwyższego V-tego poziomu: osobowość, czyli szacunek. Ludzie podążają wtedy za liderem za to co sobą reprezentuje i za to kim jest.
„Do każdego celu prowadzi wiele dróg. (…) Zarządzanie przez wartości to zarówno filozofia zarządzania, jak i praktyka działania.”.[2] Lider środowiska edukacyjnego powinien moim zdaniem być człowiekiem, który dostrzega zachodzące w otoczeniu zmiany, potrafi je diagnozować i w oparciu o dokonane analizy wytyczać kierunek rozwoju osobistego jak i placówki, której przewodzi.
Najważniejszym zadaniem profesjonalisty – dyrektora (…) jest zaprojektowanie i przygotowanie środowiska uczenia się, które uruchamia proces uczenia się, zapewnia bezpieczeństwo i daje motywację. Współcześni nauczyciele muszą rozumieć, że to uczący się są najważniejszymi uczestnikami procesu uczenia, a ich aktywny udział oraz rozumienie własnych działań są warunkami sukcesu.[3]
W moich artykułach postaram się ustosunkować do poruszanych wyżej problemów, opisać rolę dyrektora w środowisku szkolnym, aby było to środowisko sprzyjające rozwojowi wszystkich jego podmiotów, ustosunkuję sie również do tematu związanego z diagnozowaniem środowiska i jego potrzeb, tak by wspólnie z nim opracować misje i wizje szkoły, z którą będą sie wszyscy utożsamiać: pracownicy niepedagogiczni, nauczyciele, rodzice, a przede wszystkim uczniowie.
Elżbieta Żołnieruk
[1] http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/4_Filary_Raport_Delorsa.pdf
[2] Droga ważniejsza niż cel. Wartości w życiu i biznesie”, Sławomir Lachowski, Wydawnictwo Studio Emka
[3] „Edukacja jako odpowiedź. Odpowiedzialni nauczyciela w zmieniającym się świecie” pod redakcja Grzegorza Mazurkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
