W dniu 18 października 2021 r. opublikowano projekt nowej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Prace legislacyjne nad ustawą w sprawie implementacji dyrektywy UE 2019/1937 ciągle jeszcze trwają. Dyrektywa reguluje zagadnienia ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Nowe rozwiązania dotyczące tzw. sygnalistów wejdą w życie także w oświacie. Termin wdrożenia w szkołach rozwiązań w tym zakresie został określony na 17 grudnia 2021 r., a więc nie zostało już wiele czasu, natomiast świadomość obowiązków nałożonych na szkoły jest ciągle jeszcze niedostateczna.
Celem nowych przepisów jest ochrona tzw. sygnalistów. Sygnalista jest osobą fizyczną, która zgłasza lub ujawnia za pomocą wyznaczonego kanału komunikacji informacje na temat naruszeń w środowisku pracy. Reaguje na zagrożenia, dla interesu szerszego niż indywidualny, informuje o sprawach istotnych i mających przełożenie na wspólne dobro. Analizując powyższe, jednoznacznie trzeba stwierdzić, że sygnalista to nie donosiciel a raczej osoba dbająca o dobro zakładu pracy i podejmująca w tym celu konkretne działania, mające przyczynić się do wyeliminowania szkodliwych dla dobra wspólnego sytuacji. Idea wprowadzenia sygnalisty w organizacji wynika z potrzeby wykrywania niepożądanych zachowań w strukturach szkół i placówek oświatowych oraz ochrony osób zgłaszających. Konieczne jest wdrożenie w organizacji, rozwiązania pozwalającego na sprawną i bezpieczną komunikację z sygnalistą. Sygnalista zgłasza swojemu pracodawcy nieprawidłowości wynikające z charakteru miejsca pracy, środowiska zawodowego lub inne, za które odpowiedzialny jest pracodawca. Reaguje on na zagrożenia, nieprawidłowości i nadużycia, które mogą mieć szczególne znaczenie dla interesu organizacji oraz pracowników. Wiedza pracowników oraz innych osób mających styczność zawodową z daną organizacją powinna być dla osób zarządzających bardzo istotna. To właśnie pracownicy wiedzą, jakie problemy pojawiają się w organizacji i jakie są ich przyczyny.
Jeszcze raz należy podkreślić, że sygnalistów nie można traktować jako donosicieli. Dzięki nim możemy uniknąć wielu zagrożeń, a nawet wyeliminować je, zanim się jeszcze pojawią.
Za wdrożenie odpowiednich, bezpiecznych kanałów komunikacji odpowiedzialni są:
• przedsiębiorcy zatrudniający 50 i więcej osób;
• instytucje publiczne w tym szkoły, przedszkola i placówki oświatowe zatrudniające 50 i więcej osób;
Projektowana ustawa obejmie ochroną wszystkie osoby dokonujące zgłoszenia lub ujawniające poufne informacje, które mają uzasadnione podejrzenie, że doszło do naruszenia prawa i dowiedziały się o tym naruszeniu w kontekście związanym z pracą.
Do podstawowych zadań w zakresie wdrożenie zapisów dyrektywy w życie szkoły należą:
- Ustanowienie wewnętrznych kanałów zgłoszeń naruszeń zapewniających anonimowość zgłaszających;
- Opracowanie procedury zgłaszania przypadków nieprawidłowości oraz ochrony osób dokonujących zgłoszeń;
- Zapoznanie wszystkich pracowników z obowiązującymi w tym zakresie procedurami;
Pamiętajmy, że zgodnie z projektem ustawy katalog osób objętych ochroną jest dość obszerny, należą do nich:
- osoby dopiero ubiegające się o zatrudnienie (kandydaci),
- pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę (byli i obecni),
- osoby świadczące usługi na podstawie umów cywilnych, w tym prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą,
- stażyści i praktykanci,
- wolontariusze,
- członkowie zarządu i innych organów korporacyjnych,
- akcjonariusze i wspólnicy,
- osoby świadczące pracę na rzecz podwykonawców lub dostawców.
Z ochrony będą mogły też skorzystać osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia oraz powiązane z sygnalistą (np. członkowie rodziny zgłaszającego).
