Rozpoznanie czynników wpływających na destrukcyjne zachowanie dzieci i młodzieży jest bardzo ważnym etapem na drodze do podjęcia działań wychowawczych. Czynniki te mogą być usytuowane także w środowisku szkolnym. Zalicza się do nich:
- brak osobowego, podmiotowego podejścia do uczniów, nastawienie na klasę (grupę) i jej globalne sukcesy, a nie na pojedynczego ucznia,
- brak wiedzy, umiejętności oraz gotowości nauczycieli do poznawania i poszukiwania informacji o kontekście społecznym, w jakim poszczególny uczeń funkcjonuje, a przez to brak zrozumienia, pomocy, wsparcia,
- nieangażowanie się nauczycieli w kształtowanie osobowości i charakteru uczniów, pomijanie problemów moralnych w dydaktyce szkolnej,
- ucieczka od działań wychowawczych, szczególnie tych, które zakładają uwyraźnienie wartości i uczą ich urzeczywistniania,
- brak wyraźnych wzorców osobowego odnoszenia się do innych ludzi, mówienie o sprawiedliwości, miłości, uczciwości, życzliwości bez możliwości zauważenia przez uczniów człowieka sprawiedliwego, życzliwego, uczciwego itp.,
- trudności nauczycieli ze sprecyzowaniem i realizowaniem ogólnych celów wychowawczych szkoły, wyrażających jeden, najważniejszy – „pomóc człowiekowi być coraz bardziej człowiekiem”.
Właściwie prowadzona praca wychowawcza szkoły może pomóc w przezwyciężaniu tych zagrożeń. W szkole uczeń codziennie przebywa średnio 4-5 godzin. W tym czasie szkoła przejmuje nad dziećmi i młodzieżą całkowitą opiekę, polegającą na zaspakajaniu potrzeb swych wychowanków. Jednak najwięcej uwagi w procesie edukacji szkolnej poświęca się potrzebom intelektualnym. Cały system szkolny nastawiony jest na przekazywanie wiedzy i kształcenie umiejętności. Temu celowi służy nawet wystrój sal lekcyjnych, który ma kierować uwagę ucznia na ogromne możliwości ludzkiego umysłu, ma budzić zainteresowania wiedzą. W szkole powinny być też zaspakajane potrzeby społeczne. W tym celu należy tworzyć odpowiednie warunki do powstawania wspólnot uczniowskich, pozytywnych grup koleżeńskich, dążących do osiągania wspólnych celów. Chodzi bowiem o to, aby każdy uczeń znalazł oparcie w grupie rówieśniczej. W kwestii wychowania szkolnego istotne jest również to, iż realizowane jest ono w oparciu o wzory reprezentowane przez poszczególnych nauczycieli – wychowawców. W najwcześniejszym okresie życia funkcjonują wzory rodziców. Dziecko naśladując mamę lub tatę uczy się właściwego stosunku do otaczającej rzeczywistości, zdobywa podstawowe umiejętności, uczy się wartości, naśladuje stosunek do ludzi.
Uczęszczając do szkoły, w pewnym stopniu odcina się od rodziców. Uznanie zdobywa dobry nauczyciel, dobry kolega. Przy czym, jeżeli nauczyciele wykazują wysoki poziom kultury pedagogicznej, to szkolna atmosfera panująca w placówce zachęca do wspólnej pracy i taką szkołę się lubi.
Odniesienia osobowe między nauczycielami i uczniami odgrywają rolę decydującą w procesie wychowania. Od nich przede wszystkim zależy ocena szkoły przez uczęszczających do niej uczniów. Życzliwy stosunek nauczyciela do ucznia i sprawiedliwość w ocenia jego osiągnięć to elementy przez pryzmat których, uczeń ocenia szkołę.
Duża ilość czasu jaką uczniowie spędzają w szkole wymusza zwrócenie uwagi pedagogów na ich środowisko rówieśnicze. Uczeń poddawany jest wpływom grupy rówieśniczej, aprobacie i dezaprobacie kolegów. Brak dostatecznej kontroli tego, co dzieje się wśród rówieśników ze strony nauczycieli, otwiera drogę niepożądanym oddziaływaniom. Nasilają się wówczas zachowania patologiczne. Będąc świadkiem tworzenia się i rozwoju grup rówieśniczych w klasie, wychowawca może wywierać pozytywny wpływ na ich funkcjonowanie. Może też sam poprzez propozycje działań pozalekcyjnych być inicjatorem tworzenia pozytywnych grup.
Możliwość oddziaływania wychowawczego należy dostrzegać także w wielu obszarach pozadydaktycznej działalności szkoły np. podczas zabaw i imprez sportowych, na uroczystościach klasowych i szkolnych, na imprezach kulturalnych, spotkaniach z ciekawymi ludźmi.
Wzajemne poznanie nauczyciela – wychowawcy i ucznia – wychowanka rzadko następuje w szkolnej ławce czy przy tablicy. Przyjacielskie układy między rówieśnikami i głębokie przyjaźnie również łatwiej rodzą się w innych sytuacjach niż lekcja szkolna. Potrzebne są ku temu specyficzne warunki: atmosfera pozbawiona lęków, czas przeznaczony na swobodną rozmowę. Sprzyjają zbliżeniu wspólne przedsięwzięcia, a nawet wspólne trudy. Takie warunki mogą zaistnieć na lekcjach realizowanych poza szkolnymi murami, na zajęciach pozalekcyjnych, pracach na rzecz szkoły, a w szczególności na wspólnych wyjazdach klasowych. Wspólnota zawiązuje się też w szkolnej samorządności. Chodzi tu o każdą samodzielną, spontanicznie podjętą ale zorganizowaną działalność uczniów. Samorządność jest niezbędnym czynnikiem dojrzewania do podejmowania społecznej odpowiedzialności
