Choć szkoła, w związku ze swoją rolą edukacyjną i wychowawczą, powinna być miejscem przyjaznym, miejscem, do którego dzieci i młodzież wyruszają z radością, niestety zdarzają się sytuacje, w których wzbudza ona w uczniach lęk. Jakie mogą być przyczyny tego lęku? Skąd bierze się strach przed szkołą?
Powodów może być wiele, w zależności od wieku ucznia, jego temperamentu i charakteru a także od sytuacji domowej. Przyjrzyjmy się zatem najczęstszym przyczynom „fobii szkolnej”:
– Przyczyny leżące w grupie rówieśniczej: Szkoła to miejsce, gdzie spotykają się dzieci z różnych domów, o różnych zainteresowaniach, różnych wartościach, różnych trudnościach. Bycie w licznej grupie indywidualności może być przyczyną rozmaitych tarć i problemów. Od najbardziej błahych, takich jak kłótnia między koleżankami, po znacznie poważniejsze, takie jak agresja czy nękanie (bullying) lub cyberprzemoc. W dobie nowoczesnych technologii problemy w grupie rówieśniczej z łatwością przenikają do życia domowego, mają ogromny zasięg i często powodują, że młody człowiek ma poczucie znajdowania się w sytuacji bez wyjścia. Ofiarą nękania może stać się każdy: zarówno dziecko wyróżniające się spośród innych, czy to wyglądem czy zachowaniem, jak i najpopularniejsze dziecko w klasie. Im młody człowiek jest starszy, tym większe znaczenie ma dla niego grupa rówieśnicza, a problemy doświadczane w tej grupie powodują coraz większy strach i chęć ucieczki.
– Przyczyny leżące w szkole: To znowu pełna gama powodów do strachu. Może to być ogólna atmosfera szkoły; poczucie opresji, nadmiernych wymagań, lub wręcz przeciwnie – lekceważenia i braku granic. Strach może wzbudzać – rzeczywisty lub wyobrażony – konflikt z nauczycielem lub grupą nauczycieli. Dzieci często boją się konkretnych lekcji lub przedmiotów – tych, z którymi mają problemy, na których sobie nie radzą, na których obawiają się narażenia na śmieszność. Problemy z komunikacją z nauczycielami również bywają źródłem lęku: kiedy uczeń ma poczucie bycia niesłyszanym, nierozumianym, niedocenianym. Również nadmierne wymagania ze strony nauczycieli przy jednoczesnym braku wsparcia mogą być przyczyną lęku i niepokoju: czy sobie poradzę?
– Przyczyny leżące w domu: Dom rodzinny również może być przyczyną lęku dziecka przed szkoła. Powodem najbardziej oczywistym są zawyżone oczekiwania rodziców wobec dziecka: Skupienie na ocenach, jakie dziecko otrzymuje, porównywanie go z innymi, oczekiwanie, że będzie prymusem, będzie najlepsze, odniesie sukces. Jest to sytuacja powodująca silny lęk nawet u najzdolniejszych dzieci: każdemu przecież może zdarzyć się gorszy dzień, zaskakujące pytanie, trudny moment. W takiej sytuacji każdy dzień w szkole powoduje strach: czy spełnię oczekiwania? Czy dorosnę do ideału? Czy nie powinie mi się noga? Czy zasłużę na miłość? Możliwa również jest sytuacja, kiedy to rodzice budują w dziecku strach przed szkołą, dzieląc się własnymi szkolnymi traumami: opowieściami o niesprawiedliwych czy okrutnych nauczycielach, o „żartach” kolegów, o ogromnych trudnościach powodowanych przez określone przedmioty (najczęstszym „straszakiem” jest matematyka). Dziecko, które nasłuchało się w domu o tym, jak strasznie może być w szkole, idzie do niej przygotowane na wszystko, co najgorsze – a to często działa jak samospełniająca się przepowiednia, ponieważ w takim stanie ducha młody człowiek zauważy głównie to, co złe.
Jak Państwo widzą, przyczyn lęku przed szkołą może być wiele i nie na wszystkie my, jako rodzice, możemy mieć wpływ. Jestem jednak przekonana, że większość tych problemów można rozwiązać – lub choćby złagodzić – dzięki skuteczniej komunikacji: z dzieckiem, z nauczycielami, z dyrekcją szkoły. Za tydzień porozmawiamy zatem o tym co robić, aby dodać naszemu dziecku odwagi i aby szkoła jawiła się jako miejsce przyjazne, a nie wrogie. Już dziś jednak zachęcam do dyskusji i dzielenia się doświadczeniami!
